በዘ-ሐበሻ ዜና ዴስክ::
ኦገስት 31 ቀን 2025
ከዋናው መጣጥፍ ትርጉም
ይዘት
የአብይ አህመድ የሰይጣን ቤተክርስቲያን ወሬ ብዙ ኢትዮጵያውያን አሳስቧቸዋል ። እውነት ነው ወይስ ፍርሃትን የሚያባብስ ወሬ ነው? እምነት የዕለት ተዕለት ኑሮን በሚቀርጽበት አገር፣ እንዲህ ያሉ የይገባኛል ጥያቄዎች ሃይማኖታዊ ውጥረቶችን በማባባስ ማህበረሰቦችን አደጋ ላይ ሊጥሉ ይችላሉ። ሕዝብ የሚፈልገው ኢትዮጵያን የሚጠብቅ ግልጽ መልስ እንጂ የበለጠ ቁጣና ግራ መጋባት አይደለም።
የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያንን ሚና ፣ የጴንጤቆስጤ እምነትን መነሳት እና የተሳሳቱ መረጃዎችን እንዴት እንደሚያሰራጩ ለማስረዳት መድረኩን ያስቀምጣል። ብለን እንጠይቃለን፡-
- ምን ማስረጃ አለ?
- ታሪኩን የሚያስተዋውቀው ማነው እና ለምን?
- ልዩነቶች ቢኖሩም ቤተሰቦች ደህንነታቸው የተጠበቀ እና ተከባብረው እንዴት ሊኖሩ ይችላሉ?
ከአብይ አህመድ የሰይጣን ቤተክርስቲያን ጀርባ ያለውን እውነት በቅርብ እንመለከታለን ።
የክርክሩ ዳራ
ጠቅላይ ሚኒስትር አብይ አህመድ ከ”ሰይጣናዊ አብያተ ክርስቲያናት” ጋር ግንኙነት አላቸው የሚለው አባባል ባለፉት ጥቂት አመታት ውስጥ በኢትዮጵያ የህዝብ ውይይቶች ላይ ታይቷል እና በ2024 እና 2025 በፍጥነት አድጓል። ይልቁንም በሀገሪቱ ውስጥ በነበሩት አዳዲስ የጴንጤቆስጤ እና የስብከተ ወንጌል እንቅስቃሴዎች ላይ ካለው የፖለቲካ አለመተማመን ፣ የሃይማኖት ውጥረት እና ግራ መጋባት የዳበሩ ይመስላሉ።
እንደ ዘ-ሐበሻ ያሉ ድረ-ገጾች እንደዘገቡት በርካታ ኢትዮጵያውያን “አብይ አህመድ የሰይጣን ቤተክርስትያን ይገነባል” የሚሉ ሀረጎችን በመስመር ላይ መፈለግ መጀመራቸውን ነው። ይኼን ቋንቋ የሀገር ውስጥ መገናኛ ብዙኃን እና ተቃዋሚዎች አቢይ የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ልማዳዊ ድርጊቶችን “ሰይጣናዊ አምልኮ” በሚሉት ወይም በባሕላዊ ባልሆኑ የወንጌል ትምህርቶች ተክቷል ብለው የሚከሱት ነው።
ወሬው ጎልቶ የወጣው በኢትዮጵያ የሃይማኖት እንቅስቃሴ ምክንያት ነው። አዳዲሶቹ አብያተ ክርስቲያናት፣ በተለይም የብልጽግና ወንጌል እና የጴንጤቆስጤ ቡድኖች፣ በመጠን እና በመታየት እያደጉ ሲሄዱ፣ አንዳንድ የኦርቶዶክስ ቡድኖች ተገፍተው ተሰምቷቸዋል። የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያንና ሌሎች ወግ አጥባቂ ክበቦች ይህን የለውጥ ፍራቻ ተጠቅመው የአብይ አህመድን ማሻሻያ እና ሃይማኖታዊ አመለካከቶች ላይ ያነጣጠሩ ሲሆን አንዳንዴም የፖለቲካ ትችቶችንና ንድፈ ሐሳቦችን ይዋሃዳሉ።
ውንጀላዎችን በማሰራጨት ረገድ የማህበራዊ ሚዲያ ሚና
እነዚህ አወዛጋቢ ክሶች በፍጥነት እንዲስፋፉ ማህበራዊ ሚዲያ ትልቅ ሚና ተጫውቷል። እንደ ፌስቡክ፣ ቴሌግራም፣ ኤክስ (የቀድሞው ትዊተር) እና ዩቲዩብ ያሉ መድረኮች ለአሉባልታ፣ ለቁጣ እና ለተሳሳተ መረጃ ኃይለኛ ቦታዎች ሆነዋል። የቫይራል ፖስቶች እና ቪዲዮዎች “የሰይጣን ሰባኪዎች” በጠቅላይ ሚኒስትር አብይ ክትትል ስር አዲስ የወንጌል አይነት እያሰራጩ ነው, ብዙ ጊዜም ከባድ ማስረጃዎችን ሳያቀርቡ በቀጥታ ከእነዚህ ቡድኖች ጋር ያገናኛሉ.
ስለእነዚህ የይገባኛል ጥያቄዎች አንድ ቪዲዮ ወይም ፖስት ሲሰራጭ፣ በመቶዎች የሚቆጠሩ አስተያየቶች እና ማጋራቶች በሰዓታት ውስጥ ይከተላሉ፣ ይህም በኢትዮጵያ ማህበረሰብ ውስጥ ያለውን ፍርሃት እና ጥርጣሬ ያጠናክራል። እንደውም እንደዚህ አይነት የተሳሳቱ መረጃዎች የጥላቻ ንግግሮች እንዳይስፋፉና ወደ ሁከት የሚቀሰቅሱ ንግግሮች እንዳይስፋፉ የኢትዮጵያ መንግስት በሀይማኖትም ሆነ በፖለቲካዊ ቀውሶች ወቅት የማህበራዊ ሚዲያዎችን ተደራሽነት አንዳንድ ጊዜ ይገድባል።
እንደ ቢቢሲ፣ ሮይተርስ እና የሀገር ውስጥ የኢትዮጵያ ምንጮች የዜና ዘገባዎች ዋና ዋና የቤተክርስትያን መለያየት ወይም አለመረጋጋት እንዴት በመስመር ላይ የሴራ ይዘት እንደሚጨምር እና አንዳንዶቹ መንግስትን ወይም ጠቅላይ ሚንስትር አብይን እራሱ ከ”ሰይጣናዊ” ድርጊቶች ጋር እንደሚያገናኙ ይገልፃል። የሲቪል ማህበረሰቡ እና የሀይማኖት መሪዎች ያልተረጋገጡ የመስመር ላይ የይገባኛል ጥያቄዎች ላይ መተማመን ስላለው አደጋ አስጠንቅቀዋል ፣ይህን የፈጠረው አለመተማመን እና ፖሊሪዝም ጠቁመዋል።
የክስተቶች ጊዜ እና የህዝብ ምላሽ
ቀደምት ወሬዎች (2022-2023)፡- አቢይ አህመድ ከባህላዊ ካልሆኑ አብያተ ክርስቲያናት ጋር፣ “ሰይጣናዊ” ተብለው ከሚገመቱ ድርጅቶች ጋር ስለመገናኘቱ የሚናፈሰው ወሬ ቀስ በቀስ በስፋት መሰራጨት ጀመረ። የቤተ ክርስቲያን መሪዎች አልፎ አልፎ በስብከቶች ወይም በሕዝብ መግለጫዎች ላይ እንዲህ ያሉ የይገባኛል ጥያቄዎችን ይጠቅሳሉ, ይህም ተጨማሪ ግምትን ያባብሳል.
የማህበራዊ ሚዲያ መስፋፋት (2023-2024)፡- በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ቤተክርስቲያን ውስጥ የውስጥ አለመግባባቶች እና የአቢይ የሃይማኖት ለውጦች ላይ ህዝባዊ ትችት ከተሰነዘረ በኋላ ክሱ በመስመር ላይ ፈነዳ። የዜና ዘገባዎች ሁከትን ለመግታት መንግስት አንዳንድ ጊዜ የማህበራዊ ሚዲያ ተደራሽነትን እንዴት እንደሚገድብ ይገልፃሉ።
እ.ኤ.አ. በ 2024 የፖለቲካ እና የሃይማኖታዊ ተቃውሞዎች: በኦርቶዶክስ እና በጴንጤቆስጤ ቡድኖች መካከል የጦፈ ክርክርን ተከትሎ – እና አብይን የሚደግፉ የወንጌል አማኞች እድገት – ህዝባዊ ሰልፎች እና ተቃውሞዎች ጨምረዋል። አንዳንዶቹ የጠቅላይ ሚኒስትሩን ክበብ በሰይጣናዊ ትስስር የሚወነጅሉ ባነሮች እና ዝማሬዎች ይገኙበታል።
እ.ኤ.አ. 2025፡ የተንሰራፋ የህዝብ ጭንቀት ፡ “የአብይ አህመድ ሰይጣናዊ ቤተክርስቲያን” ፍለጋ እና ተዛማጅ ቃላት ከፍተኛ ደረጃ ላይ ደርሰዋል፣ ይህም የህዝብ ስጋት እያደገ መምጣቱን ያሳያል። የተለያዩ ተደማጭነት ያላቸው የኦርቶዶክስ መሪዎች የጠቅላይ ሚኒስትሩን የሀይማኖት ለውጥ በማበረታታት ውስጥ ያለውን ሚና በቀጥታ በመጥቀስ “አዲስ የወንጌል ትምህርት” መስፋፋቱን እንደ ክፉ አልፎ ተርፎም አጋንንታዊ በማለት አውግዘዋል።
የህዝብ ምላሽ በጣም የተከፋፈለ ነው። በርካታ የባህላዊ የሃይማኖት ተቋማት ደጋፊዎች ክሱን በቁም ነገር በመመልከት ጠንከር ያለ ስጋት አቅርበዋል። ሌሎች፣ ብዙ ወጣቶችን እና የእምነት ነፃነት ደጋፊዎችን ጨምሮ፣ የፖለቲካ ስሚር ወይም ከእውነተኛ ችግሮች ትኩረትን የሚከፋፍሉ እንደሆኑ አድርገው ያጣጥሏቸዋል። አንዳንድ የሀይማኖት አባቶች እና የሰብአዊ መብት ተሟጋቾች መረጋጋት እንዲሰፍን ጠይቀው ኢትዮጵያውያን ከወሬና ከፍርሃት ይልቅ በሰላምና በተረጋገጡ መረጃዎች ላይ እንዲያተኩሩ ጠይቀዋል።
በእምነት፣ በፖለቲካ እና በማህበራዊ ድረ-ገጾች የኢትዮጵያን ህብረተሰብ አሳሳቢ በሆኑ ጉዳዮች ላይ ውዥንብር ውስጥ በመቆየቱ ሁኔታው አሁንም ውጥረት ውስጥ ገብቷል።
የኢትዮጵያ ሃይማኖታዊ ገጽታ
በኢትዮጵያ የሃይማኖት ታሪክ አጠቃላይ እይታ
የኢትዮጵያ ሃይማኖታዊ ገጽታ ከታሪክና ከትውፊት ሥር የሰደደ ነው። በኢትዮጵያ ያለው ሃይማኖት የሀገሪቱን ባህል፣ፖለቲካ እና የዕለት ተዕለት ኑሮ ለዘመናት የቀረፀ ነው። ብሔረሰቡ ልዩ በሆነው የጥንታዊ ክርስትና ቅይጥ፣ የበለፀጉ እስላማዊ ማህበረሰቦች እና በቅርብ ጊዜ የወንጌላውያን እና የጴንጤቆስጤ እንቅስቃሴዎች እድገታቸው ይታወቃል።
ሰዎች ብዙ ጊዜ “በኢትዮጵያ ውስጥ ዋናው ሃይማኖት ምንድን ነው?” መልሱ እንደ ክልሉ የሚወሰን ቢሆንም በአጠቃላይ ክርስትና በተለይም በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን በኩል ከፍተኛ ተጽዕኖ አሳድሯል። እስልምና ከመጀመሪያዎቹ የእስልምና እምነት ቀናት ጀምሮ ጠንካራ አቋም አለው። ከቅርብ አሥርተ ዓመታት ወዲህ፣ አዳዲስ የክርስቲያን እንቅስቃሴዎች በሃይማኖታዊ ትዕይንት ውስጥ አዲስ ተለዋዋጭ ለውጦችን አስተዋውቀዋል።
የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን
የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን በዓለም ላይ ካሉ ጥንታዊ የክርስትና ተቋማት አንዷ ነች። በ4ኛው መቶ ክፍለ ዘመን የተመሰረተች የጥንቷ አክሱማውያን ግዛት የመንግስት ሃይማኖት ሆነች። ለዘመናት የሃይማኖት ማዕከል ብቻ ሳይሆን የፖለቲካ እና የባህል ማዕከልም ነበረች። የቤተ ክርስቲያን ትውፊት፣ ሥርዓተ አምልኮ እና በዓላት በኢትዮጵያ ሕይወት ውስጥ ትልቅ ሚና አላቸው።
ብዙ ሰዎች ቤተ ክርስቲያንን የሚያውቁት በታዋቂ ውቅር አብያተ ክርስቲያናት፣ በቀለማት ያሸበረቁ ቀሳውስት እና ንዋያተ ቅድሳት በመሆኗ ነው። የኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን በአብዛኛው በሰሜናዊ እና በማዕከላዊ ክልሎች ውስጥ በአሥር ሚሊዮኖች የሚቆጠሩ ታማኝነት መናገሯን ቀጥላለች። የቤተ ክርስቲያን መሪዎች ማኅበራዊ እና ባህላዊ ሥልጣን አላቸው፣ እና ተከታዮች እምነታቸውን እንደ የማንነታቸው አካል አድርገው ይመለከቱታል።
የጴንጤቆስጤሊዝም እና የወንጌል አገልግሎት እድገት
ባለፉት ሃምሳ ዓመታት ውስጥ ጴንጤ እና ሌሎች የወንጌላውያን እንቅስቃሴዎች በኢትዮጵያ በፍጥነት አድጓል። መጀመሪያ ላይ ትናንሽ ቡድኖችን ይሳቡ ነበር, ብዙውን ጊዜ ከከተማ ወይም ከተገለሉ ማህበረሰቦች. ዛሬ የጴንጤቆስጤ አብያተ ክርስቲያናት በትልልቅ ከተሞች ስታዲየሞችን ሞልተው የቀጥታ ሙዚቃን፣ የፈውስ አገልግሎትን እና አነቃቂ ስብከትን ያስተላልፋሉ።
ይህ እድገት አዳዲስ ጥያቄዎችን አስነስቷል፡ ለምንድነው ብዙ ወጣቶች ወደ ጴንጤቆስጤ አብያተ ክርስቲያናት የሚቀላቀሉት? የመልሱ ክፍል የብልጽግና ወንጌል በመባል በሚታወቁት በዘመናዊው መልእክት እና ቃል የተገባላቸው በረከቶች ላይ ነው ። የወንጌላውያን መሪዎች በሕይወታቸው ውስጥ ለውጥ የሚፈልጉ ሰዎችን በመሳል ብዙውን ጊዜ የግል ዕድገትን፣ ሥራ ፈጣሪነትን እና ተአምራትን ያበረታታሉ።
የእስልምና እና ሌሎች እምነቶች መገኘት
እስልምና ከመጀመሪያዎቹ ዓመታት ጀምሮ የኢትዮጵያ አካል ነው። ሙስሊሞች የመጀመርያው ሂጅራ (ስደት) የተፈፀመው የነብዩ መሐመድ ተከታዮች ኢትዮጵያ ውስጥ በተጠለሉበት ወቅት እንደሆነ ያምናሉ። እስላማዊ ማህበረሰቦች በምስራቅ እና በደቡብ ክልሎች ተሰራጭተዋል, እና ብዙ ከተሞች የክርስቲያን እና የሙስሊም በዓላትን በአንድ ላይ ያከብራሉ.
ሌሎች ሃይማኖቶች፣ ባህላዊ የአፍሪካ ሃይማኖቶች፣ ትናንሽ የአይሁድ እና የካቶሊክ ማህበረሰቦች፣ በኢትዮጵያ ልዩ ልዩ መልክዓ ምድርም አሉ። እነዚህ ቡድኖች ብዙ ጊዜ የየራሳቸውን ሥርዓትና ወግ ያከብራሉ፣ አንዳንዴም ከሰፊ ኢትዮጵያዊ ወጎች ጋር ይደባለቃሉ።
የሃይማኖት ብዙነት እና ውጥረቶች
የሀይማኖት ብዝሃነት የኢትዮጵያን መንፈሳዊ ህይወት ይገልፃል ነገር ግን ውጥረትንም ሊፈጥር ይችላል። ከተለያዩ አስተዳደግ የመጡ ሰዎች ጎን ለጎን ይኖራሉ፣ ገበያዎችን እና ሰፈርን ይጋራሉ። ነገር ግን፣ ለተከታዮች፣ ለመሬት እና ለፖለቲካዊ ተጽእኖ ፉክክር አንዳንዴ ወደ አለመግባባቶች ያመራል።
ሃይማኖት ከፖለቲካ ጋር ሲደባለቅ እነዚህ ውጥረቶች እየጠነከሩ ይሄዳሉ። ለምሳሌ በኦርቶዶክስ እና በጴንጤቆስጤ ቡድኖች ወይም በክርስቲያኖች እና በሙስሊሞች መካከል አለመግባባት ወደ ተቃውሞ አልፎ ተርፎም ብጥብጥ ሊያመራ ይችላል። አናሳ እምነቶች አንዳንድ ጊዜ አስፈላጊ ውሳኔዎች እንዳያገኙ ይሰማቸዋል። ብዙ ኢትዮጵያውያን ለተወሰኑ ቡድኖች አድልዎ ይጨነቃሉ።
በአጠቃላይ የኢትዮጵያ ሃይማኖታዊ ገጽታ የበለፀገ እና በታሪክ የተሞላ ነው። የብዙ እምነቶች አብሮ መኖር ግን ሁሌም ሰላማዊ አይደለም። ሰዎች ወግን፣ ለውጥን እና የአንድነትን ፍላጎት ሚዛናዊ ለማድረግ ስለሚጥሩ እነዚህን ልዩነቶች ማስተዳደር ለአገሪቱ የወደፊት ቁልፍ ፈተና ነው።
የህይወት ታሪክ እና የእምነት ጉዞ
የአብይ አህመድ ሃይማኖታዊ ማንነት የሚቀረፀው በተለያዩ አስተዳደጋቸው ነው። በምዕራብ ኢትዮጵያ በሻሻ ከተማ ከሙስሊም ኦሮሞ አባት እና የኦርቶዶክስ እምነት ተከታይ ከአማራ እናት ተወለዱ። ይህ ቅይጥ ቅርስ ከልጅነቱ ጀምሮ ለኢትዮጵያ የሃይማኖት ብዝሃነት አጋልጦታል። በወጣትነቱ አቢይ ከደርግ መንግስት ጋር ወደ ትጥቅ ትግል የተቀላቀለ ሲሆን በኋላም አገዛዙ ከወደቀ በኋላ በመንግስት የደህንነት መስሪያ ቤቶች ውስጥ ንቁ ተሳትፎ አድርጓል።
የአብይ የእምነት ጉዞ ልዩ ነው። በወጣትነቱ የጴንጤቆስጤ እምነትን ተቀብሎ ዳግም የተወለደ ክርስቲያን ለመሆን መረጠ። እንደ ብዙ የኢትዮጵያ ፖለቲከኞች እምነታቸውን እንደሚደብቁ፣ አብይ ስለ መንፈሳዊ ህይወቱ በግልጽ ተናግሯል። ብዙ ጊዜ በድብቅ እና በአደባባይ መንፈሳዊ ሃሳቦችን እንደሚጠቅስ ምንጮች ይገልጻሉ ይህም እምነት ለማንነቱ አስፈላጊ መሆኑን ያሳያል።
የአብይ የህይወት ታሪክ በዘመናዊቷ ኢትዮጵያ ሃይማኖት እና ፖለቲካ እንዴት እንደሚቀላቀሉ ያሳያል። ከትንሽ ከተማ ወደ ጠቅላይ ሚኒስትርነት ማደጉ ከብዙ ቡድኖች ጋር የመነጋገር ችሎታውን አጉልቶ ያሳያል። ነገር ግን የግል እምነትን እና ህዝባዊ ስልጣንን ስለመቀላቀል በሚጨነቁ ዜጎች ላይ ጥያቄዎችን ያስነሳል።
የአብይ አህመድ የጴንጤ ቆስጤ
የአብይ አህመድ የጴንጤቆስጤ አባልነት የህዝብ እና የግል ህይወቱ አስፈላጊ አካል ነው። የኢትዮጵያ ትልቅ እና እያደገ ያለው የጴንጤቆስጤ እንቅስቃሴ አካል ከሆነው ከሙሉ ወንጌል (ሙሉ ወንጌል) አማኞች ቤተክርስቲያን ጋር በቅርብ የተቆራኘ ነው። ይህ እንቅስቃሴ ከቅርብ አሥርተ ዓመታት ወዲህ ከፍ ብሏል፣ በ1970 ከአምስት በመቶው የኢትዮጵያ ሕዝብ ወደ 27 በመቶ የሚጠጋው በ2024 ዓ.ም.
እንደ ጴንጤቆስጤ ነኝ ብሎ የሚጠራው፣ አቢይ ከብልጽግና ወንጌል ጥንካሬን ያገኛል፣ ይህም እምነት ወደ መንፈሳዊ እና ምድራዊ ስኬት ይመራል የሚል ትምህርት ነው። ከባለቤቱ ዝናሽ ታያቸው ጋር ብዙ ጊዜ በቤተክርስትያን አገልግሎት ይከታተላል፣እርሱም ታማኝ ፕሮቴስታንት እና የወንጌል ዘማሪ ነች። ህዝባዊ የአምልኮ ተግባራቸው በማህበራዊ ሚዲያ እና በመንግስት ሚዲያዎች በየጊዜው ይሰራጫል ይህም አብይን እንደ “መንፈሳዊ” መሪ ያለውን አመለካከት የበለጠ ያጠናክራል።
ሆኖም አንዳንድ ተቺዎች አቢይ አንዳንድ ጊዜ የጴንጤቆስጤ ግንኙነታቸውን በፖለቲካዊ ምክንያቶች ዝቅ ያደርጋሉ ይላሉ። የኢትዮጵያ የሀይማኖት ብዝሃነት ማለት ከአንድ እምነት ጋር ጠንካራ መለያየት የሌሎች ማህበረሰቦች ስጋት ወይም ስጋት ሊፈጥር ይችላል። ያም ሆኖ ግን አብይ ከጴንጤ መሪዎች ጋር ያለው ቅርበት እና ስለ ጸሎት እና እምነት ያለው ግልጽነት ከብዙ ወጣት ወንጌላውያን መካከል ጀግና አድርጎት እና ለሌሎችም አከራካሪ አድርጎታል።
ሃይማኖታዊ ንግግሮች በፖለቲካዊ ንግግሮች
የአብይ አህመድ የፖለቲካ ንግግሮች በሃይማኖታዊ ንግግሮች የተሞሉ ናቸው። ሕዝቡን ሲያነጋግር እንደ “ይቅርታ”፣ “ብሔራዊ ፈውስ” እና “የእግዚአብሔር ዕቅድ” የመሳሰሉ ቃላትን ደጋግሞ ይጠቀማል። በመክፈቻ ንግግሮቹ እና በይፋዊ ንግግሮቹ፣ ብዙ ጊዜ መጽሐፍ ቅዱሳዊ ጭብጦችን ይጠቅሳል። እነዚህም አንድነት፣ እርቅ እና ኢትዮጵያ ለታላቅነት በመለኮት የተመረጠች መሆኑን ማመንን ያጠቃልላል።
በፋሲካ እና በገና መልእክቶች፣ አቢይ በግልጽ ክርስቲያናዊ አስተምህሮቶችን በመጥራት በሀይማኖት ልዩነቶች መካከል የሰላም እና የፍቅር ጥሪዎችን ያቀርባል። አንዳንዴ የፖለቲካ ተልእኮውን በሃይማኖታዊ አገላለጽ ይቀርፃል፣ ይህም በመለኮታዊ መመሪያ እንደሆነ ይጠቁማል። ይህ አካሄድ የጴንጤቆስጤ እና የወንጌል ደጋፊዎቻቸውን ያነሳሳቸዋል፣ በእምነት የሚመራ ተሐድሶ አድርገው ይመለከቱታል። ነገር ግን የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ፣ ሙስሊም እና ሌሎች ሃይማኖታዊ ማህበረሰቦች እንደተገለሉ እንዲሰማቸው አልፎ ተርፎም ስጋት እንዲሰማቸው ሊያደርግ ይችላል።
የእሱ ንግግሮች አንዳንድ ጊዜ “የሥነ ምግባር ውድቀትን” ያስጠነቅቃሉ እናም ህዝቡ ወደ መንፈሳዊ እሴቶች እንዲመለስ ያሳስባል. አንዳንዶች ይህን ንግግር የሀገር ግንባታ አድርገው ሲመለከቱት ፣ሌሎች ደግሞ ወደ መገለል ወይም ወገንተኝነት ሊያመራ ይችላል ብለው ይጨነቃሉ ።
የአብይ ሃይማኖታዊ ንግግሮች ውጥረቱ እንዲባባስ አስተዋጽኦ አድርጓል። ብዙ ኢትዮጵያውያን በተለይም የበላይ ከሆኑ የኦርቶዶክስ እምነት ተከታዮች እምነቱ በአገራዊ ውሳኔዎች ላይ ተጽዕኖ እያሳደረ ነው ብለው ይጨነቃሉ። ለአንዳንዶች እምነት-ተኮር ንግግሮች የአንድነት ጥሪ ናቸው። ለሌሎች ግን ጥርጣሬን ያባብሳሉ፣ የተለያዩ እምነቶች ባለባት አገር ብሔራዊ ውይይትና ሰላም ይበልጥ አስቸጋሪ ያደርገዋል።
የብልጽግና ቲዎሎጂ በኢትዮጵያ ፖለቲካ
በኢትዮጵያ ፖለቲካ ውስጥ የብልጽግና ሥነ-መለኮት ባለፉት ጥቂት ዓመታት ውስጥ ጠንካራ ኃይል ሆኗል. ይህ እምነት ከአሜሪካን ወንጌላውያን ክበቦች የመጣ እምነት፣ ቀና አስተሳሰብ እና ለሃይማኖት መሪዎች መዋጮ ቁሳዊ ሀብትን እና ስኬትን እንደሚያመጣ ያስተምራል። ኢትዮጵያ ውስጥ በተለይም በአብይ አህመድ እና በብልፅግና ፓርቲ መሪነት ይህ መልእክት ከሀገራዊ ንግግሮች እና የሀገር አንድነት ምኞት ጋር ተቀላቅሏል። እንደ ኢትዮጵያ ኢንሳይት እና ዘሐበሻ ባሉ ምንጮች እንደሚታየው እነዚህ የብልጽግና ወንጌል አስተሳሰቦች በአብያተ ክርስቲያናት ውስጥ ብቻ የሚገኙ አይደሉም። ወደ ፖለቲካ ንግግሮች፣ የመንግስት ሚዲያዎች እና የመንግስት ፖሊሲ ሳይቀር ተንቀሳቅሰዋል።
ሰዎች በችግር ጊዜም ቢሆን መንግሥትን እንዲደግፉ ለማበረታታት “አዎንታዊ ኑዛዜን” እና አምላክ የሰጠውን ብሔራዊ ብልጽግና የሚያበረታቱ መግለጫዎች ጥቅም ላይ ውለዋል። ተቺዎች ይህ ከእውነታው የራቁ ተስፋዎች እንዲፈጠሩ ምክንያት ሆኗል እና አስፈላጊ ኢኮኖሚያዊ እና ማህበራዊ ጉዳዮችን ደብቋል ። አንዳንድ የኢትዮጵያ የፖለቲካ መሪዎች የጴንጤቆስጤ አስተሳሰቦችን በግልጽ በመለየት የብልጽግና ወንጌል ሰባኪዎችን ተቀብለው ይህንን ሥነ መለኮት የመንግስት ባህል አድርገውታል። ይህ መነሳት ብዙ ሃይማኖታዊ እና ዓለማዊ ቡድኖችን አሳስቧል፣ አቀራረቡ ከእውነተኛ መንፈሳዊ ወይም ሀገራዊ ስኬት ይልቅ መለያየትን ያመጣል ብለው ይጨነቃሉ።
በአስተዳደር እና ፖሊሲ ላይ ተጽእኖ
በአስተዳደር እና በፖሊሲ ላይ ያለው ተጽእኖ በኢትዮጵያ የቅርብ ጊዜ ታሪክ ውስጥ በግልፅ ይታያል። በአብይ አህመድ የሚመራው የብልጽግና ፓርቲ ስያሜውን ከተመሳሳይ የብልጽግና ወንጌል እምነት ወስዶ እነዚህን አመለካከቶች የሚጋሩ መሪዎችን ስቧል። እንደ ቦርኬና እና ካምብሪጅ ዩኒቨርሲቲ ትንታኔ፣ ፖሊሲ አውጪዎች ስለ “በረከት”፣ “ሞገስ” እና ተአምራዊ እድገት አንዳንድ ጊዜ ያለ ዝርዝር እቅድ ወይም ወሳኝ ክርክር ቋንቋ እንዲወስዱ ተበረታተዋል።
የብልጽግና ወንጌል ተስፋን እና ምኞትን የሚሰጥ ቢሆንም፣ በርካታ ተንታኞች፣ እንዲሁም የሀገር ውስጥ ተቺዎች፣ አስከፊ ድህነትን እና እኩልነትን ችላ ለማለት መሳሪያ ሊሆን እንደሚችል ያስጠነቅቃሉ። ይህ ሥነ-መለኮት እምነት ብቻውን ቁሳዊ ጉዳዮችን እንደሚፈታ ተስፋ ስለሚሰጥ መሪዎች ግልጽ የሆኑ የኢኮኖሚ ፕሮግራሞችን ከመተግበር ይልቅ ሰዎች ከችግር መውጣትን “እንዲያምኑ” ይጠብቃሉ. ይህ አካሄድ ለተለያዩ የኢትዮጵያ ማህበረሰቦች ከተግባራዊ እና አካታች እገዛ ይልቅ በምሳሌያዊ ፕሮጄክቶች እና መፈክሮች ላይ ያተኮሩ ፖሊሲዎችን ሊያስከትል ይችላል።
እንዲሁም፣ እንደ ኢትዮጵያ ኢንሳይት ባሉ ምንጮች እንደተጠቆመው፣ የብልጽግናን የወንጌል ትረካዎችን መደገፍ የኢትዮጵያን አብላጫውን የኦርቶዶክስ እምነት ተከታዮች፣ ሙስሊሞችን እና ሌሎች እምነቶችን መራራቅ አደጋ ላይ ይጥላል። አንዳንድ የመንግስት ፕሮግራሞች እና ሹመቶች በጴንጤቆስጤ ወይም በወንጌላውያን ቡድኖች ላይ አድሎአዊ ውንጀላ ገጥሟቸዋል። ይህ አሁን ያለውን የህብረተሰብ ልዩነት ያጠናክራል እናም በጠንካራ ውሳኔዎች ላይ ስምምነትን የበለጠ ከባድ ያደርገዋል።
የእምነት እና የመንግስት ኃይል ውህደት
በኢትዮጵያ የእምነት እና የመንግስት ስልጣን ውህደት ከመቼውም ጊዜ በላይ አሁን እየታየ ነው። የመንግስት ዝግጅቶች ብዙውን ጊዜ በሃይማኖታዊ ቋንቋ የተሞሉ ጸሎቶችን እና ንግግሮችን ያቀርባሉ. የመንግስት መገናኛ ብዙሃን የመሪዎችን መንፈሳዊ ዳራ በየጊዜው ያጎላሉ, እና የህዝብ ስራዎች ወይም የልማት ፕሮጀክቶች እንኳን አንዳንድ ጊዜ መለኮታዊ መመሪያን በማጣቀስ ይታወቃሉ.
እንደ ሪፍት ቫሊ ኢንስቲትዩት እና ዘ-ሐበሻ እንደተናገሩት ይህ ቅይጥ ዕድሎችን እና አደጋዎችን ይፈጥራል። በአንድ በኩል፣ በእምነት ላይ የተመሰረተ ጥሪ ተስፋን ሊያነሳሳ እና ከኢትዮጵያ ጥልቅ ሃይማኖተኛ ሕዝብ ጋር ሊገናኝ ይችላል። በሌላ በኩል፣ በግል ሃይማኖታዊ እምነቶች እና የመንግስት ህዝባዊ ግዴታዎች መካከል ያለውን ድንበር ያደበዝዛል። ተቺዎች ይህንን እንደ አደገኛ አድርገው ይመለከቱታል። ሃይማኖታዊ እምነቶች የመንግሥትን ውሳኔዎች በሚቀርጹበት ጊዜ፣ የሚጸልዩትን ወይም የተለየ አስተሳሰብ ያላቸውን ሰዎች ገለል አድርጎ ያስቀምጣል፣ እንዲሁም ሃይማኖታዊ ፉክክር አልፎ ተርፎም ግጭት እንዲፈጠር ሊያደርግ ይችላል።
በመንግስት ጉዳዮች ላይ የብልጽግና ወንጌል ንግግሮችን በብዛት መጠቀማቸው የሃይማኖት አድሎአዊ ስሜትን የሚፈጥር እና የኢትዮጵያን መንግስት ዓለማዊ ተፈጥሮ አደጋ ላይ የሚጥል በመሆኑ ስጋት አለ። የኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያንና የሌሎች ማኅበረሰቦች ሰዎች አንዳንድ ጊዜ እንደተገለሉ ወይም እንደተገለሉ ይሰማቸዋል። ይህ አስቀድሞ ህዝባዊ ክርክር፣ ሰላማዊ ሰልፍ እና በአንዳንድ ሁኔታዎች ግልጽ ግጭት እንዲፈጠር አድርጓል። በቤተ ክርስቲያንና በመንግሥት መካከል ያለው ውጥረት በኢትዮጵያ ታሪክ አዲስ ነገር ባይሆንም ከቅርብ ጊዜ ወዲህ ወደ ብልጽግና ወንጌል መዞር ግን ጉዳዩን ከፍ አድርጎ ውይይትና እርቅን ይበልጥ አጣዳፊ አድርጎታል።
ይህ አካሄድ ብዙዎች በቅርበት የሚከታተሉት ሲሆን በአሁኑ ወቅት ኢትዮጵያ የጀመረችው የብሔራዊ አንድነት ጥያቄ የሀገሪቱን የወደፊት እጣ ፈንታ የሚቀርፀው የትኛው እምነት ነው ከሚለው ጥያቄ ጋር በእጅጉ የተደበላለቀ ነው።
የኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን ምላሾች እና ትችቶች
የኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን ለአብይ አህመድ ሃይማኖታዊ ፖሊሲዎች እና አመራር የሚሰጡት ምላሽ በየጊዜው የሚተች እና ብዙ ጊዜ የሚያስደነግጥ ነው። የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን መሪዎች መንግሥት በቤተ ክርስቲያን ጉዳይ ላይ ጣልቃ እየገባ ነው ብለው የሚያዩት ነገር እና በዓመፅ ወቅት የኦርቶዶክስ ማኅበረሰቦችን መጠበቅ አለመቻሉ አሳሳቢ መሆኑን ገልጸዋል። ከሲኖዶስ የወጡ የአደባባይ መግለጫዎች የቤተ ክርስቲያንን ሥልጣን ወይም አንድነት የሚናድ በሚመስልበት ጊዜ በድርድር መነጋገርን ውድቅ አድርገውታል። በተለይ የትግራይ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን በዐቢይ መግለጫ ላይ ከፍተኛ ቅሬታ በማሰማት ጠቅላይ ሚኒስትሩ በተለይ በትግራይ ግጭት ውስጥ ተከታዮቻቸው የሚያጋጥሟቸውን ተግዳሮቶች በጥልቀት እንዲገነዘቡ አሳስባለች።
በርካታ የኦርቶዶክስ እምነት ተከታዮች የብልጽግና ፓርቲ መንግሥት ቤተ ክርስቲያን በአገር አቀፍ ሕይወት ውስጥ ያላትን ባህላዊ ሚና ለመጠበቅ በቂ ጥረት አላደረገም በማለት በይፋ ከሰዋል። አገዛዙ ለአናሳ እና ለአዲሶቹ እምነት ተከታዮች ያደላ፣ የኦርቶዶክስ እምነትን እያናጋ አልፎ ተርፎም ህዝባዊ መከፋፈል እንዲፈጠር አስተዋጽኦ አድርጓል ሲሉ ተችተዋል። የኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን የወገኖቿን መገለል ስለተሰማት ዓለም አቀፋዊ የተቃውሞ ሰልፎችን እንደምታዘጋጅ ዛተች እና ለመንግሥት እንዲህ ዓይነት የሃይማኖት መከፋፈል የሚያስከትለውን መዘዝ በተመለከተ ቀጥተኛ ማስጠንቀቂያ አስተላልፋለች።
የኢቫንጀሊካል እንቅስቃሴዎች እና ኋላ ቀርነት
በአብይ አህመድ አስተዳደር ጊዜ የስብከተ ወንጌል እንቅስቃሴዎች የተወሳሰበ ሚና ተጫውተዋል። ብዙ የጴንጤቆስጤ እና የወንጌላውያን ክርስቲያኖች የእርሱን መነሳት በተስፋ ሲመለከቱት በኋላ ግን ስንጥቆች እየፈጠሩ ነው። አንዳንድ የወንጌላውያን መሪዎች ተጽኖአቸውን ተጠቅመው የአገዛዙን ህጋዊነት ለማጠናከር እና መንግስታቸውንም ከእሴቶቻቸው ጋር በማጣጣም በግልፅ ደግፈዋል። ተደማጭነት ያላቸው ፓስተሮች እና አለም አቀፍ ወንጌላውያን ሰዎች ከአብይ ጎን በመቆም ከመንግስት ስልጣን ጋር ያለውን ግንኙነት ሲያጠናክሩ ታይተዋል።
ሆኖም፣ በራሱ በወንጌላውያን ማኅበረሰብ ውስጥ ከፍተኛ የሆነ ምላሽም አለ። አንዳንድ ወንጌላውያን እንቅስቃሴያቸው ለመንፈሳዊ ተልእኮው ታማኝ ሆኖ ከመቀጠል ይልቅ ለፖለቲካዊ ጥቅም ሲባል “በመሳሪያ የተቀነባበረ” እንደሆነ በማየታቸው የተጨነቁ አልፎ ተርፎም ክህደት ይሰማቸዋል። በተለይ በአደባባይ አብነት የሚጠቀመው አንድ ታዋቂ የወንጌል ሰባኪዎች ለአብይ ከስልጣን እንዲወርዱ ያቀረቡት ጥሪ፣ “በሞራል ደረጃ ለመሪነት ብቁ አይደሉም” በማለት ነው። ሌሎች ተቺዎች ከአንዳንድ የቤተ ክርስቲያን አደባባዮች እየወጡ ያሉት ፀረ-ምሁር፣ ሕዝባዊ ንግግሮች የኢትዮጵያን ማኅበራዊ መለያየት ከማጥለቅለቅ እና የብዙኃን ውዥንብርን እና ግጭትን ያባብሳል ሲሉ ይከራከራሉ።
የአናሳ እምነት ማግለል።
በኢትዮጵያ የአናሳ እምነትን መገለል በአብይ ዘመን ጎልቶ ታየ። የኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን አባላት ለወንጌላውያን እና ለጴንጤቆስጤ ቡድኖች ስለሚደረጉ አድልዎ ቅሬታ አቅርበዋል። ይህ በእንዲህ እንዳለ፣ እንደ አይሁዶች እና ልማዳዊ እምነቶች ያሉ ሙስሊሞች እና የሌሎች ትናንሽ ሀይማኖቶች ተከታዮች በተለይ የሃይማኖት ንግግሮች ወደ ፖለቲካው እንደገቡ የተገለሉ መሆናቸውን ተናግረዋል። ሪፖርቶች ለእነዚህ አናሳ ብሔረሰቦች የሚደርስባቸውን በደል፣ አድልዎ እና ከለላ ማነስን ያጎላሉ። በአንዳንድ ኢትዮጵያውያን ዘንድ መግለጽ፣ እውቅና እና ተጽእኖ በተመጣጣኝ መልኩ ለትልቅ ወይም ፖለቲካዊ አጋርነት ያላቸው ቤተ እምነቶች ያደሩ ናቸው የሚል ስሜት እየጨመረ መጥቷል።
የአካዳሚክ ጥናትና ምርምር እና የፖሊሲ ወረቀቶች በተለይ አናሳ እምነቶችን ከመንግስት እና ከማህበራዊ ጫና የመጠበቅ አስፈላጊነት አጽንኦት ሰጥተዋል። በመሬቶች፣ በአምልኮ ቦታዎች እና በሃይማኖታዊ በዓላት ላይ የሚነሱ አለመግባባቶች መንግስት አንዳንድ እምነቶችን ሲደግፍ ሲታይ ለአናሳ ቡድኖች መብት ምን ያህል ደካማ ሊሆን እንደሚችል ያሳያል። ይህ ውጥረቱ የከፋው የኢትዮጵያ ብሄረሰቦች ክልል ውስጥ በዘረጋቻቸው የሃይማኖት እና የጎሳ ማንነቶች ብዙ ጊዜ እርስ በርስ የሚገናኙበት እና የመገለል ስሜትን የሚያጎላ ነው።
በሃይማኖታዊ ሞገስ ላይ የህብረተሰብ ስጋት
በኢትዮጵያ የብልጽግና ፓርቲ ስር በሃይማኖታዊ አድሎአዊነት ላይ የህብረተሰቡ ስጋት አድጓል። ብዙ ሰዎች አሁን ያለው መንግስት “ሚዛኑን የተወ” ነው ብለው ያምናሉ፣ እና አሁን ለጴንጤቆስጤ እና ለወንጌላውያን ቡድኖች ግልጽ የሆነ አድልዎ ያሳያል። ይህ የተዛባ አለመመጣጠን የመንግስት ባለስልጣናት እና ፖሊሲዎች ለተወሰኑ ቤተ እምነቶች ልዩ ጥቅም ይሰጣሉ፣ የሃይማኖት እኩልነትን የሚጎዳ እና በሰፊው ህዝብ ዘንድ ቅሬታ እንዲፈጠር አድርጓል የሚል ውንጀላ አስከትሏል።
የሀይማኖት አድሎአዊነትን በመቃወም የስም ማጥፋት ዘመቻዎችን እና ወከባዎችን እንደሚያመጣ ዘገባዎች ይጠቅሳሉ። ይህ አካባቢ ግልጽ ውይይትን የሚያደናቅፍ እና በኢትዮጵያ የተለያዩ እምነቶች እና ማህበረሰቦች መካከል አለመተማመንን ይጨምራል። ፖሊሲዎች እና የቅጥር አሠራሮች አንዳንድ ጊዜ ወገንተኝነትን እና አድሎአዊነትን ሲያንጸባርቁ በመላ አገሪቱ መከፋፈልን የበለጠ ያባብሳሉ። ዞሮ ዞሮ ብዙ ሰዎች የሃይማኖት አድሎአዊነት ለማህበራዊ እኩልነት መስፋፋት፣ ለአገራዊ አንድነት ስጋት እና ለመፈወስ አስቸጋሪ የሆኑ ጥልቅ ቅሬታዎችን ለመፍጠር አስተዋፅዖ ያደርጋል ብለው ይሰጋሉ።
ምስረታ እና ርዕዮተ ዓለም እይታ
የኢትዮጵያ ህዝቦች አብዮታዊ ዴሞክራሲያዊ ግንባር (ኢህአዴግ) በመባል የሚታወቀውን የቀድሞ ገዥ ቅንጅትን በመተካት የብልጽግና ፓርቲ በታህሳስ 2011 በይፋ ተመስርቷል። የብልጽግና ፓርቲ ምስረታ ዋና ሀሳብ ከኢህአዴግ ብሄር ተኮር ፌደራሊዝም ወደ ህብረብሄራዊ እና አገራዊ የፖለቲካ ስርዓት መሸጋገር ነበር። የምስረታ ራዕዩ በኢኮኖሚ ልማት፣ አንድነትን በማጎልበት፣ ከጥብቅ ብሔር ተኮር መስመር የወጣች ኢትዮጵያ የተረጋጋች ሀገር መገንባት ላይ ያተኮረ ነው። እንደ አገር ውስጥም ሆነ ዓለም አቀፍ ትንታኔ፣ የፓርቲው መሪዎች፣ ጠቅላይ ሚኒስትር አብይ አህመድን ጨምሮ፣ ቀደምት ሞዴሎች መለያየትንና ግጭትን ያባብሳሉ ብለው ያምናሉ። ብልፅግና ፓርቲ የኢህአዴግን ዋና ዋና ፓርቲዎች (ከህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ ህወሓት በስተቀር) ወደ አንድ ሀገር አቀፍ ፓርቲ በማዋሃድ ብሄርን መሰረት ያደረገ ፖለቲካ በማቆም ብሄራዊ ማንነትን ለማበረታታት ጥረት አድርጓል። ይሁን እንጂ ይህ መልሶ ማዋቀር የራሱን ውዝግብና ክርክር አምጥቷል።
መደመር (በመዋሃድ አንድነት)
መደመር ፣ በአማርኛ “መመሳሰል” ወይም “መሰባሰብ” ማለት የብልጽግና ፓርቲ መሪ ፍልስፍና እና የአብይ አህመድ አመራር ዋና አካል ነው። መዴመር የኢትዮጵያን ልዩ ልዩ ባህሎች፣ ታሪኮች እና ሃይማኖቶች ጥንካሬዎች በማቀናጀት የተሻለና ጠንካራ የወደፊት ሁኔታ ለመፍጠር ጥሪ አቅርቧል። ዶ/ር አብይ መደመርን አንድነትን፣ ርህራሄን እና በትብብር ችግሮችን መፍታትን ለማበረታታት ያለመ ፖለቲካዊ እና ማህበራዊ ራዕይ ሲሉ ገልፀውታል ። በቅርብ ዓመታት ውስጥ፣ የሜደመርን እሳቤዎች በማስፋት፣ የብልጽግና እና የስምምነት መንገድ አድርጎ በመቅረጽ ብዙ መጽሃፎችን ጽፏል። ፍልስፍናው እንደ ኡቡንቱ ካሉ የአፍሪካ ሃሳቦች ጋር ንፅፅርን ይስባል፣ ነገር ግን መደመር የተመሰረተው በኢትዮጵያ ልዩ ሁኔታ ላይ ነው። አገሪቱን ከመከፋፈል ወጥታ ወደ አንድ ወጥ አገራዊ ፕሮጀክት ለማሸጋገር የሚፈልግ ቢሆንም፣ ሥር የሰደደ ግጭቶችን በመጋፈጥ ሙከራው አንዳንድ ጊዜ ወድቋል ይላሉ ተቺዎች።
የሀይማኖት እና የብሄር አድሎአዊ ውንጀላ
የብልጽግና ፓርቲ የአንድነት ራዕይ ቢኖረውም በአስተዳደሩ ውስጥ የሃይማኖት እና የብሄር አድሎአዊነት ስጋት እየጨመረ መጥቷል። ብዙ ኢትዮጵያውያን የብልጽግና ወንጌል ዋነኛ መገኘት ይሰማቸዋል – ወንጌላዊ ፣ የጴንጤቆስጤ ክርስቲያናዊ ተፅእኖ – አገራዊ ፖሊሲን ቀርጾ አናሳዎችን ወደ ጎን እንዲተው አድርጓል። ሪፖርቶች እንደሚጠቁሙት መንግሥት ከተወሰኑ የሃይማኖት ቡድኖች ጋር ያለው የጠበቀ ግንኙነት ሌሎች ማህበረሰቦችን ማለትም የኦርቶዶክስ ክርስቲያኖችን እና ሙስሊሞችን ሊያራርቅ ይችላል ይህም መከፋፈልን ይጨምራል። ከዚሁ ጋር ተያይዞ የብሄር ብሄረሰቦች ውዝግብ ከኢህአዴግ ዘመን መጨረሻ ጀምሮ አልጠፋም። አንዳንድ ተቺዎች፣ ብልፅግና ፓርቲ ኢትዮጵያን አንድ ለማድረግ ያለመ ቢሆንም፣ ይልቁንም የተወሰኑ የብሔርና የሃይማኖት ድምፆችን ከፍ አድርጎ ሌሎችን እያፈናቀለ ነው ይላሉ። “ከፋፍለህ ግዛ” ስልቶች እና በብሔራዊ ውይይቶች ውስጥ የተመረጠ መካተት ውንጀላ በአገር ውስጥ ሚዲያዎች ደጋግሞ ይስተዋላል። በመሆኑም የብልጽግና ፓርቲን በአደባባይ መግለጫው አገራዊ አንድነትን እያጎለበተ ቢሄድም አድልዎ እና ማግለል ውንጀላ እየደረሰበት ነው። ለእነዚህ ልዩነቶች መፍትሄው ለኢትዮጵያ መረጋጋት እና ሰላም ትልቅ ስጋት ሆኖ ቆይቷል።
የዘር እና የሃይማኖት ፖላራይዜሽን
በጠቅላይ ሚንስትር አብይ አህመድ መሪነት በኢትዮጵያ የብሔር እና የኃይማኖት ልዩነት አሳሳቢ እየሆነ መጥቷል። አቢይ ወደ ስልጣን በመጣበት ወቅት ሀገራዊ አንድነትን እና ማሻሻያዎችን ተስፋ በማድረግ በስልጣን ላይ በቆዩበት ወቅት ያረጀ የብሄር እና የሃይማኖት መለያየት ተባብሷል። ተቺዎች የመንግስት እርምጃዎች እና ንግግሮች አንዳንድ ጊዜ የተወሰኑ ቡድኖችን ከሌሎች ይልቅ ያደላ እንደነበር ይከራከራሉ። ለምሳሌ የሃይማኖት አድሎአዊ ውንጀላ እየከረረ መጥቷል፣ መንግሥት አንድን እምነት በሌሎች ላይ እያራመደ ነው የሚሉ ውንጀላዎች እየበዙ መጥተዋል። ከ80 በላይ ብሔረሰቦችና የተለያዩ ሃይማኖታዊ እምነቶች ያሏት የኢትዮጵያ ብዝሃነት ጥንካሬውም ሆነ ፈተናዋ መሆኑን ምንጮች ይገልጻሉ። ነገር ግን በነዚህ ማህበረሰቦች መካከል የሀብት፣ የፖለቲካ ስልጣን እና እውቅና ለማግኘት የሚደረግ ፉክክር ጥርጣሬ እና ቅሬታ እንዲጨምር አድርጓል። ቁልፍ ዘገባዎች እንደሚያሳዩት ውክልና እና ፌደራሊዝምን ለማረጋገጥ የታቀዱ ህጎች አንዳንድ ጊዜ ከአንድነት ይልቅ የመገለል እና የፉክክር ስሜት እየጨመሩ መጥተዋል። ዛሬ ከብሔርም ሆነ ከኃይማኖት ጋር የተቆራኙ ሁከትና ብጥብጦች ዋነኛ ጉዳይ ሲሆን ብዙ ኢትዮጵያውያን የመስማማት ሕልሙ ከመድረስ የበለጠ እየተንሸራተተ ነው ብለው ይሰጋሉ።
የእርስ በርስ ግጭት እና የሰብአዊነት ተፅእኖ
በኢትዮጵያ በተለይም ከ2020 ወዲህ ያለው የእርስ በርስ ግጭት በሚሊዮን የሚቆጠሩ ዜጎች ላይ ከፍተኛ ስቃይ አስከትሏል። እንደ ትግራይ፣ አማራ እና ኦሮሚያ ያሉ አካባቢዎች ትምህርት ቤቶችን፣ ሆስፒታሎችን፣ ፋብሪካዎችን እና ቤቶችን ያወደመ ጦርነት ታይቷል። እንደ ዓለም አቀፍ ድርጅቶች፣ በሚሊዮኖች የሚቆጠሩ ተፈናቅለዋል ፣ እና በርካቶች የምግብ፣ የመድሃኒት እና የንጹህ ውሃ እጥረት አለባቸው። የሰብአዊ መብት ተሟጋች ቡድኖች እንደ የተደራጁ ግድያዎች፣ ጾታዊ ጥቃቶች እና የግዳጅ ረሃብ የመሳሰሉ አስደንጋጭ የመብት ጥሰቶችን ዘግበዋል። የሰብዓዊ ድርጅቶች ዕርዳታ በመንግስት ወይም በታጣቂ ቡድኖች በመዘጋቱ ተራ ቤተሰቦች ከፍተኛ ዋጋ እንዲከፍሉ መደረጉን ያስጠነቅቃሉ። እነዚህ ቀውሶች ህጻናትን በጥልቅ ነክተዋል፣ ብዙ ጊዜ ያለ ትምህርት እና ደህንነት ይተዋሉ። የሰላም ስምምነቶች በተደረጉበት ጊዜም ቢሆን የጦርነት ጠባሳ እና የሰብአዊ ፍላጎት አስቸኳይ እና ሰፊ ነው።
የትግራይ ጦርነት እና ሌሎች ሽፍቶች
የትግራይ ጦርነት የተጀመረው በህዳር 2020 በኢትዮጵያ መንግስት እና በህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ (ህወሓት) መካከል ውጥረት በተፈጠረበት ወቅት ነው። ይህ ጦርነት በፍጥነት በመስፋፋት ወደ ሌሎች ክልሎች እና አጎራባች ሀገራት በመምጣት ከፍተኛ መፈናቀል እና ሞት አስከትሏል። የትግራይ ጦርነት እንደ እልቂት፣ ጾታዊ ጥቃት እና መላውን ከተሞች መውደም በመሳሰሉት አሰቃቂ ድርጊቶች መታየቱን የዜና ወኪሎች አጋልጠዋል ። እገዳዎች እና ውጊያዎች ዕርዳታ ለማድረስ የማይቻል ስላደረጉት ሰብዓዊ ሁኔታው ተባብሷል። ከእውነትና ከሰላም ድርድር በኋላም በትግራይ የፖለቲካ የስልጣን ሽኩቻ እና ፉክክር እንደገና ብጥብጥ አደጋ ላይ ይጥላል። ከትግራይ በተጨማሪ በኦሮሚያና በአማራ ክልሎች የተቀሰቀሰው ህዝባዊ አለመረጋጋት፣ የተለያዩ ሚሊሻዎች ከፌደራል ሃይሎች ጋር እየተፋለሙ ነው። እነዚህ ግጭቶች ከኢትዮጵያ የብሔር ተኮር ፌደራሊዝም ሥርዓት ጋር በመጋጨታቸው በመላ አገሪቱ የመበታተንና የብጥብጥ አደጋን ጨምረዋል።
የፖለቲካ ማፈን እና የሚዲያ ሳንሱር
በአብይ አህመድ የስልጣን ዘመን የፖለቲካ አፈና እና የሚዲያ ሳንሱር እንደ ቁልፍ ጉዳይ እንደገና ብቅ አለ። አብይ ስልጣን ሲይዝ እስረኞችን ፈትቶ የበለጠ ሀሳብን በነፃነት መግለጽ ቃል ገብቷል ይህም በመላው ሀገሪቱ ተስፋን ፈጠረ። ሆኖም ግጭቶች እየተበራከቱ ሲሄዱ፣ መንግሥት ገለልተኛ የሆኑ ድምፆችን ማፈን ጀመረ ። የሰብአዊ መብት ተሟጋች ድርጅቶች እና አለምአቀፍ ሚዲያዎች በመቶዎች የሚቆጠሩ ጋዜጠኞች እና ተቃዋሚዎች በተደጋጋሚ በሽብርተኝነት ወይም በብሄራዊ ደህንነት ላይ ተከሰው ለእስር መዳረጋቸውን ዘግበዋል። የዜና ማሰራጫዎች ተዘግተዋል፣ መንግስት ተቺዎችን ዝም በማሰኘት ፕሮፓጋንዳ በማሰራጨቱ ተከሷል። በተለይ በፖለቲካዊ ውጥረት ወይም ሁከት ወቅት የኢንተርኔት መዘጋት እና የማህበራዊ ሚዲያ እገዳዎች የተለመዱ ሆነዋል። ብዙ ኢትዮጵያውያን አሁን መንግስትን የሚቃወሙ ከሆነ በቀል ይደርስብናል ብለው የሚሰጉ ሲሆን በጋዜጠኞች ላይ ራስን ሳንሱር ማድረግ የተለመደ ነው። ይህ የፍርሃት ድባብ እና የንግግር ውስንነት መንግስትን ተጠያቂ ማድረግን አስቸጋሪ ያደርገዋል እና የህዝብ አመኔታ እንዲባባስ ያደርጋል – ለእውነተኛ ሀገራዊ አንድነት ለሚጥር ለማንኛውም ዲሞክራሲ አደገኛ ምልክት ነው።
ማህበራዊ እና ባህላዊ አንድምታዎች
የወጣቶች ተሳትፎ እና የሀይማኖት ተግባራት መቀየር
በኢትዮጵያ የወጣቶች ተሳትፎ ከቅርብ ዓመታት ወዲህ ትልቅ ለውጥ ታይቷል፣በተለይም አዳዲስ የክርስትና ዓይነቶች እያደጉና ሃይማኖታዊ ክርክሮች እየጨመሩ ነው። የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያንን ከመሳሰሉት ልማዳዊ ሃይማኖታዊ ድርጊቶች በርካታ ኢትዮጵያውያን ወጣቶች እየወጡ ነው ። ይልቁንም፣ ከኃይለኛ ሙዚቃ፣ “የብልጽግና ወንጌል” መልእክቶች እና የግል ስኬት ተስፋዎች ጋር ወደተገናኙ የጴንጤቆስጤ እና የወንጌላውያን አብያተ ክርስቲያናት ይሳባሉ ።
በቅርብ ጊዜ የወጡ ዘገባዎች እንደሚያሳዩት ይህ የወጣቶች ፈረቃ በከፊል በማህበራዊ ሚዲያ የተቀጣጠለ ነው። ወጣቶች በመስመር ላይ ስለ ቤተ ክርስቲያን መሪዎች አዳዲስ ሀሳቦችን፣ የአምልኮ ዘይቤዎችን እና እንዲያውም አሉባልታዎችን ወይም ውንጀላዎችን በፍጥነት ያካፍላሉ። ይህ ፈጣን የመረጃ ፍሰት ያረጁ ወጎች ያረጁ እና አንዳንዴም ሃይማኖታዊ ውጥረቶችን ያስነሳል። አንዳንድ ኢትዮጵያውያን በቤተክርስቲያን ውስጥ ንቁ ተሳትፎ ማድረግ ማህበረሰቡን እና ተስፋን ለማግኘት በተለይም ኢኮኖሚያዊ እና ብሔር ተግዳሮቶች ባሉበት ሀገር ውስጥ እንደ አንድ መንገድ አድርገው ይመለከቱታል።
ይሁን እንጂ እነዚህ በወጣቶች ሃይማኖታዊ ልምምድ ላይ የሚደረጉ ለውጦች ትውልዶችን ያስጨንቃቸዋል። ብዙ ሽማግሌዎች ዋና ባህላዊ እሴቶች ሊጠፉ እንደሚችሉ ይፈራሉ. የሀይማኖት ልዩነቶች ከጊዜ ወደ ጊዜ እየጨመሩ በመጡ አዳዲስ ትውልዶች ከኢትዮጵያ ያለፈው ሰላማዊ አብሮ መኖር የበለጠ ሊራቁ እንደሚችሉ ከፍተኛ ስጋት አለ። ለብዙዎች ይህ የወጣቶች ተሳትፎ መንፈሳዊ ለውጥ ብቻ ሳይሆን በአድማስ ላይ ትልቅ የባህል ለውጦች ምልክት ነው።
የአዲስ ወንጌል ትምህርቶች መስፋፋት።
በኢትዮጵያ አዳዲስ የወንጌል ትምህርቶች መስፋፋታቸው በህብረተሰቡ ውስጥ ውዝግብ እና ውጥረት እየፈጠረ ነው። ብዙ ሰዎች አሁን ስለ “አብይ አህመድ የሰይጣን አብያተ ክርስቲያናት ስለመገንባት” ወይም “ሰይጣናዊ ሰባኪዎች” አዳዲስ የወንጌል መልእክቶችን ለኢትዮጵያ ማህበረሰቦች ስለሚያመጡ ታሪኮችን ይፈልጋሉ ። እነዚህ አርዕስተ ዜናዎች ምን ያህል በፍጥነት አዳዲስ ሃይማኖታዊ እንቅስቃሴዎች፣ በተለይም “የብልጽግና ወንጌል” ላይ ያተኮሩ የኃይለኛ ክርክሮች ማዕከል ሊሆኑ እንደሚችሉ ያንፀባርቃሉ።
የጴንጤቆስጤ እና የብልጽግና ትምህርቶች ለተከታዮቹ የተሻለ ጤና፣ ሀብት እና ከእግዚአብሔር ጋር ጠንካራ ግላዊ ግንኙነት እንደሚኖራቸው ቃል ገብተዋል። እነዚህ መልእክቶች በጣም ማራኪ ናቸው, ይህም ወደ ተስፋ እና እድል በሚፈልጉ ሰዎች መካከል ፈጣን እድገትን ያመጣል. ሆኖም ተቺዎች ይህ ወንጌል ብዙ ጊዜ ባህላዊ እሴቶችን ዝቅ የሚያደርግ እና በቤተሰብ እና በማህበረሰቡ መካከል መከፋፈልን ይፈጥራል ይላሉ። የተቋቋሙ አብያተ ክርስቲያናት አንዳንድ ጊዜ ራሳቸውን በእነዚህ አዳዲስ እንቅስቃሴዎች እንደተገፉ ይመለከታሉ።
የአዳዲስ የወንጌል ትምህርቶች መነሳት አንዳንድ ሰባኪዎች የተለዩ ብቻ ሳይሆኑ አደገኛ ናቸው ወደሚል ክስ አስከትሏል። የማህበራዊ ሚዲያ ልጥፎች ስለ ሐሰተኛ ነቢያት፣ አምልኮታዊ ባህሪ እና ስድብ የይገባኛል ጥያቄዎችን ያሰራጫሉ። ይህ የ”ባዕድ” አስተምህሮት የኢትዮጵያን መንፈሳዊ መዋቅር የሚያፈርስ የእምነት፣ የአመራር እና የብሔራዊ ማንነት ውዝግብን ይጨምራል።
የሀይማኖት ተምሳሌት ህዝባዊ ማሳያዎች
በአሁኑ ጊዜ በኢትዮጵያ የሃይማኖት ምልክቶች በአደባባይ የሚታዩ እና አከራካሪ ሆነዋል። ጠቅላይ ሚኒስትር አብይ አህመድ ከእምነታቸው ጋር ያላቸው ግንኙነት በተለይም የጴንጤቆስጤ ልምምዶች ሃይማኖትን ከበፊቱ የበለጠ ወደ ህዝባዊ ቦታ እንዲገቡ አድርጓቸዋል። ሰዎች የመጽሐፍ ቅዱስ ጥቅሶችን በፖለቲካዊ ንግግሮች፣ ሕዝባዊ ጸሎቶች እና በመላው አገሪቱ በሚተላለፉ ሃይማኖታዊ ዝግጅቶች ላይ ይመለከታሉ።
ለአንዳንድ ኢትዮጵያውያን እነዚህ ህዝባዊ ሀይማኖታዊ ምልክቶች ገንቢ ናቸው። በግልጽ የሚጸልይ እና እምነትን ወደ ዕለታዊ ህይወት የሚያመጣ መሪን ያያሉ። ነገር ግን፣ ለሌሎች፣ በተለይም በኦርቶዶክስ ወይም በሙስሊም ማህበረሰቦች፣ ይህ ታይነት የሚያስፈራራ ወይም የመከፋፈል ስሜት ሊፈጥር ይችላል። ተቺዎች እነዚህ ማሳያዎች አንዳንድ ጊዜ በቤተ ክርስቲያን እና በመንግስት መካከል ያለውን ድንበር ያደበዝዛሉ ወይም ለተወሰኑ ክርስቲያን ቡድኖች አድልዎ እንደሚፈጥሩ ያስጠነቅቃሉ።
በተቃውሞና በፖለቲካዊ ሰልፎች ላይ የሃይማኖት ምልክቶች ታይተዋል። አንዳንድ ጊዜ ሰዎች ዓላማቸውን ለመደገፍ ወይም ከየትኛው ወገን እንደሆኑ ለማሳየት መስቀሎችን፣ መጽሐፍ ቅዱሶችን ወይም ፖስተሮችን ይይዛሉ። ይህ እያደገ የመጣው የሃይማኖት እና የፖለቲካ ውህደት ብዙዎችን ያሳስባል። በተለይ የኢትዮጵያ አገራዊ ህብረ ብሄራዊነት ሲወጠር ከአንድነት ይልቅ መከፋፈልን አብዝቶ ህዝባዊ ሀይማኖታዊ ተምሳሌት ሊፈጥር ይችላል የሚል ስጋት አለ።
የህዝብ እምነት እየጮኸ ሲሄድ የማህበረሰብ መሪዎች እና አክቲቪስቶች ለሁሉም እምነቶች መከበር እና ሀይማኖት ከግጭት ይልቅ የሰላም መሳሪያ እንዲሆን ይጠይቃሉ።
ከሲቪል ማህበረሰብ እና ከሃይማኖት መሪዎች የተሰነዘረ ትችት
በ2024 በኢትዮጵያ የሲቪክ ማህበራት እና የሀይማኖት አባቶች ትችት እየጠነከረ መጥቷል። ብዙ የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን መሪዎች በተለይም የትግራይ ክልል መሪዎች የጠቅላይ ሚኒስትር አብይ አህመድን ሃይማኖታዊ ንግግር እና በቅርቡ የመንግስት መግለጫዎችን በግልፅ ጥያቄ አንስተዋል። የፖለቲካ እና የእምነት መቀላቀል አገሪቱን የበለጠ እንድትከፋፈል እንደሚያደርጋት ያስጠነቅቃሉ። አንዳንድ መሪዎች መንግሥትን የሚከሱት ለአንዳንድ ሃይማኖቶች ከሌሎች ይልቅ ያደላ ሲሆን ይህም ብሔራዊ አንድነትን ይጎዳል።
የሲቪል ማህበረሰብ ቡድኖች የመደራጀት እና የመናገር ነጻነታቸውን ለመገደብ አዳዲስ የህግ ሙከራዎች እያሳሰቡ ነው። የሂዩማን ራይትስ ዎች ሪፖርት እንደሚያመለክተው በኢትዮጵያ የሲቪል ማህበረሰብ ህግ ላይ የሚቀርቡ ሀሳቦች በቅርብ አመታት የተደረጉ ማሻሻያዎችን ሊያዳክሙ ይችላሉ። የብልጽግና ፓርቲ “የአዲስ ወንጌል” ትምህርቶችን ከባህላዊ ሃይማኖቶች ወጪ እየደገፈ ነው የሚል ስጋት አለ። ተቺዎች ይህ ለውጥ ሃይማኖታዊ ወጎችን እና ብሄራዊ መረጋጋትን ያዳክማል ይላሉ።
የአብይ አህመድ ሰይጣናዊ ቤተክርስቲያን የይገባኛል ጥያቄ ሰዎች በመስመር ላይ እየፈለጉ ነው፣ ይህም የአደባባይ ክርክር አሳሳቢነት ያሳያል። እነዚህ የይገባኛል ጥያቄዎች እውነትም ባይሆኑም የሀገሪቱን ሁኔታ የበለጠ ውጥረት ውስጥ የሚገቡ እና የተለያየ እምነት ባላቸው ሰዎች መካከል አለመተማመንን ይፈጥራሉ።
የመደመር እና የውይይት ጥሪዎች
የመደመር እና የውይይት ጥሪዎች ከመቼውም ጊዜ በላይ ይጮኻሉ። የሀይማኖት እና የማህበረሰብ መሪዎችን ጨምሮ በርካታ ኢትዮጵያዊያን የቀጣይ መንገድ የተለያዩ እምነቶችን እና ብሄረሰቦችን ወደ አንድነት ማምጣት ብቻ እንደሆነ ያምናሉ። የኢትዮጵያ ብሄራዊ የውይይት ኮሚሽነር ከኦርቶዶክስ ቤተክርስቲያን እና ከሌሎች ቁልፍ አካላት ጋር የሚደረገውን ውይይት ጨምሮ ሁሉንም ሰው የሚቀበል ሂደት እንደሚካሄድ ቃል በመግባት ምላሽ ሰጥቷል።
ሆኖም፣ ይህ ውይይት ምን ያህል ክፍት እንደሆነ ስጋቶች አሉ። ለምሳሌ የኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን ቀደምት ስብሰባዎች ላይ አለመጋበዝ ወይም አለመካተትን በተመለከተ ቅሬታ አቅርቧል። አንዳንዶች ENDC ለሁሉም ማህበረሰቦች አይናገርም ብለው ይጨነቃሉ፣ እና የመንግስት ተሳትፎ ውይይቶችን ያነሰ ፍትሃዊ ስሜት እንዳያድርበት ይፈራሉ። አሁንም ተስፋ አለ። ገለልተኛ ቡድኖች የኢትዮጵያ ሰላም እና የወደፊት ዕጣ ፈንታ የሚወሰነው በመንግስት ፖሊሲዎች ላይ ብቻ ሳይሆን በታማኝነት፣ በአሳታፊ ውይይት ላይ ነው።
የእምነት ማህበረሰቦች መለያየትን ለማሸነፍ እየገፉ ነው። በተለያዩ የኢትዮጵያ ህዝቦች መካከል አዲስ የመከባበር እና የመተሳሰብ ባህል መፍጠር ይፈልጋሉ። ውይይቱ ይበልጥ ግልጽ እና እምነት የሚጣልበት እንዲሆን ዓለም አቀፍ አጋሮች እንዲረዱ ጥሪ ቀርቧል።
ለሰላምና እርቅ ሊሆን የሚችል
በኢትዮጵያ ሰላምና ዕርቅ ሊፈጠር የሚችለው በሃይማኖትና በጎሳ መካከል መተማመን መፍጠር ነው። እ.ኤ.አ. 2024 አንዳንድ አበረታች እርምጃዎችን ተመልክቷል፣ ለምሳሌ የሽግግር የፍትህ ፖሊሲ ከዓመታት ግጭት በኋላ ማህበረሰቦችን ለመፈወስ ያለመ። አብያተ ክርስቲያናት፣ መስጊዶች እና የሀይማኖቶች ምክር ቤቶች በጋራ በመሆን የሰላም ጥረቶችን ለመምራት እና በጦርነት የተጎዱትን ለመደገፍ ተዘጋጅተዋል።
በተለይም እንደ ኢትዮጵያ አዲስ አመት እና የሃይማኖት በዓላት ባሉ ወቅቶች ህብረተሰቡ ለሰላሙ ትኩረት እንዲያደርግ የሃይማኖት አባቶች አሳሰቡ። እነዚህ ጥሪዎች የጋራ እሴቶችን እና የተጨማሪ ጥቃትን ወጪዎች ያስታውሳሉ። አንዳንድ አብያተ ክርስቲያናት እንደ ሻሸመኔ እና ደቡብ ባሉ የጎሳ ግጭቶች ክፉኛ በተጠቁ ቦታዎች ላይ እምነትን መልሶ ለመገንባት ልዩ ፕሮጀክቶችን ጀምረዋል።
አሁንም ፈተናዎች አሁንም አሉ። እርቅ እንዲሰራ ሁሉም ሊሰማ እና ሊከበር ይገባል። ይህ ማለት መነጋገር ብቻ ሳይሆን ማዳመጥን፣ ሁሉንም ወገን-አብዛኞቹን እና አናሳዎችን፣ ሽማግሌዎችን እና ወጣቶችን ማለት ነው። መተማመን ማደግ ከቻለ እና እውነተኛ ውይይት ስር ሰዶ ከሆነ፣ ኢትዮጵያ ለሰላምና ለሀገራዊ ፈውስ ትልቅ እድል ሆናለች። እነዚህ ከሌሉ የአመጽ እና የመከፋፈል አደጋዎች የወደፊቱን አደጋ ላይ ሊጥሉ ይችላሉ።
የወደፊት ተስፋዎች
ተጨማሪ የፖላራይዜሽን እና ብጥብጥ አደጋዎች
በኢትዮጵያ ተጨማሪ የፖላራይዜሽን እና ብጥብጥ አደጋዎች ተጨባጭ እና አሳሳቢ ናቸው። የኢትዮጵያ የሃይማኖት እና የጎሳ መለያየት ከቅርብ ዓመታት ወዲህ ተባብሷል፤ በተለይ የፖለቲካ መሪዎች አንዳንድ ጊዜ የሃይማኖት ቋንቋን በመጠቀም አጀንዳዎቻቸውን በመደገፍ ላይ ናቸው። የተለያዩ ቡድኖች እምነታቸውን ወይም ማንነታቸውን ማስፈራራት ወይም ችላ እንደተባሉ ሲሰማቸው፣ ወደ አለመተማመን እና ቁጣ ሊመራ ይችላል። ይህ በቀላሉ ተቃውሞዎችን አልፎ ተርፎም ኃይለኛ ግጭቶችን ሊፈጥር ይችላል።
የማህበራዊ ሚዲያ ወሬዎችን እና የጥላቻ ንግግሮችን በፍጥነት በማሰራጨት በሁሉም የሀገሪቱ ክፍል ላሉ ሰዎች በመድረስ ችግሩን ያባብሰዋል። ስለ ተቀናቃኝ ቤተ እምነቶች የተሳሳቱ መረጃዎች ወይም የጥላቻ ውንጀላዎች በአንድ ጀምበር ውጥረትን ያባብሳሉ። የፖለቲካ አንጃዎች እምነትን ተጠቅመው ድጋፍ ለማግኘት ሲሄዱ፣ በማህበረሰቦች መካከል ግጭት የመቀስቀስ እድሉ ይጨምራል።
መተማመንን ለመፍጠር እና አለመግባባቶችን በሰላማዊ መንገድ ለመፍታት ጥንቃቄ የተሞላበት ጥረት ካልተደረገ፣ ኢትዮጵያ የዘወትር ብጥብጥ ዑደቶች ሊገጥማት ይችላል። ይህ አለመረጋጋት ህይወትን አደጋ ላይ የሚጥል ብቻ ሳይሆን የሀገሪቱን አንድነት ለቀጣይ አመታት ሊጎዳ ይችላል።
የሃይማኖት ነፃነት እና ብዙነት አስፈላጊነት
በኢትዮጵያ የሃይማኖት ነፃነትና የብዝሃነት አስፈላጊነት ሊገለጽ አይችልም። ሰላም የሰፈነበት ማህበረሰብ ሁሉም እምነት ተከታይ ሃሳቡን በአስተማማኝ እና በግልፅ የሚገልጽበት ቦታ ይፈልጋል። ሰዎች ያለ ፍርሃት ማምለክ ሲችሉ በማህበረሰቦች መካከል መከባበርን ይፈጥራል። የሀይማኖት ብዝሃነት ከመቻቻል አልፎ ይሄዳል። የኢትዮጵያ ብዝሃነት የሀገር ጥንካሬ እንጂ የድክመት ምንጭ አይደለም ብሎ መቀበል ማለት ነው።
የመንግስት ፖሊሲዎችና መሪዎች የሁሉንም የእምነት ቡድኖች መብት በእኩልነት ማስጠበቅ አለባቸው። ፍርድ ቤቶች፣ፖሊስ እና ፖለቲከኞች ፍትሃዊ እርምጃ መውሰድ እና አድሎአዊነትን ማስወገድ አለባቸው። ልጆችን ስለተለያዩ ሀይማኖቶች በአክብሮት ማስተማር መጪውን ትውልድ በሰላም አብሮ ለመኖር ለማዘጋጀት ይረዳል።
የእምነት ነፃነት ከተጠበቀ ሰዎች ስለወደፊት ሕይወታቸው መጨነቅ ይቀንሰዋል። ይህ ከግጭት ይልቅ ውይይትን ያበረታታል እና የተዛባ አመለካከትን እና ያረጁ ግጭቶችን ለመፍታት ይረዳል። ሰላማዊ ብዝሃነት የኢትዮጵያ ማህበረሰብ በሰላምና በስምምነት እንዲራመድ መሰረት ነው።
ወደ ብሔራዊ ፈውስ እና ማረጋጊያ መንገዶች
በኢትዮጵያ ውስጥ ወደ ሀገራዊ ፈውስ እና መረጋጋት የሚወስዱ መንገዶች ከእያንዳንዱ የህብረተሰብ ክፍል እርምጃ ይሻሉ። በመጀመሪያ በሁሉም እምነትና ብሔረሰብ መሪዎች መካከል ቅን ውይይት ማድረግ ያስፈልጋል። በሃይማኖቶች መካከል የሚደረጉ ውይይቶች ወይም የማህበረሰብ ሰላም ስብሰባዎች ሰዎች አለመግባባቶችን እንዲፈቱ እና የጋራ መግባባት እንዲፈጥሩ ይረዳቸዋል።
ላለፉት ስህተቶች ፍትህ እና ተጠያቂነት በቁም ነገር መታየት አለበት። ተጎጂዎች እንደተሰሙ እና ፍትሃዊ ቅጣቶች እንደተሰጡ ሲሰማቸው በስርዓቱ ላይ መተማመን ያድጋል. ስለ አገራዊ አንድነት እና የጋራ እሴቶች አስፈላጊነት ህዝቡን ማስተማርም ይረዳል።
ሁሉን አቀፍ አስተዳደርን ማሳደግ አስፈላጊ ነው። መንግሥት ሁሉንም የሃይማኖት ቡድኖች በውሳኔ አሰጣጥ ላይ እንዲሳተፉ መጋበዝ አለበት። ይህ በአማካሪ ምክር ቤቶች ወይም በመደበኛ የምክክር ስብሰባዎች ሊከናወን ይችላል. ሰዎች በስልጣን ላይ ውክልና እንዲኖራቸው ማድረግ የመገለል ስሜትን ይቀንሳል።
በመጨረሻም የሀገር ውስጥ ተቋማትን እና የግጭት አፈታት ኮሚቴዎችን ማጠናከር ትንንሽ አለመግባባቶች ወደ ከፍተኛ ቀውሶች እንዳይቀየሩ ይረዳል። ኢትዮጵያ ሁሉንም ህዝቦቿን እኩል ዋጋ ከሰጠች፣ የቀደሙትን ቁስሎች ታክማ፣ ለሰላም በጋራ ከሰራች፣ የተረጋጋና የተባበረ መጪው ጊዜ መፍጠር ይቻላል።