በኦሮሚያ እና ቤንሻንጉል ክልሎች ንፁሀን የአማራ ተወላጆች ላይ ለሚደርሰው ተደጋጋሚ የዘር ጥቃት መንግሥት ለምን ደንታ-ቢስ ሆነ?

ሰዋለ በለው – December 8, 2022 – sewaleb@yahoo.com

በተለያዩ የኢትዮጵያ ክፍሎች በተለይም በመተከል፣ በወለጋ፣ እና በሰሜን ሸዋ አካባቢዎች፣ በተደጋጋሚ በማንነታቸው ምክንያት ብቻ በንፁሃን ዜጎች ላይ የሚደርስባቸው ጅምላ ግድያ እና መፈናቀል በአስቸኳይ እንዲቆም ብዙ ጽሑፎች ታትመዋል። ሆኖም ግን መንግስት ሆን ብሎ ያልተጨነቀ ነው የሚመስለው፣ ወይም ሀገሪቱ ሙሉ በሙሉ በመንግስት ቁጥጥር ስር እንዳለች እና፣ በመረጋጋት ውስጥም ያለች ለማስመሰል ይሞክራል። ጉዳዩ ያሳሰባቸው ትውልደ ኢትዮጵያውያን ዲያስፖራዎች በየጊዜው መግለጫዎችን  በተደጋጋሚ በማውጣት እና ለአገሪቱ ከፍተኛ ባለሥልጣናት ደብዳቤ በመጻፍ፣ ብሎም ፊት-ለፊት ችግሩን በማስረዳት ጭምር ሲያሳስቡ እና ሲማፀኑ ቆይተዋል።

በዚህ ወቅት በንፁሃን ኢትዮጵያውያን ዜጎች ላይ እየተፈፀመ ያለው ወንጀል ተባብሶ መቀጠሉ ከመቸውም እና ተልክ-በላይ አሳሳቢ ሆኗል። በሺዎች የሚቆጠሩ ድሆች እና ንፁሃን ዜጎች በማያውቁት ምክንያት ተጨፍጭፈዋል። በየጊዜው በመቶ ሺዎች የሚቆጠሩ ቤተሰቦች ተፈናቅለዋል። ሰላማዊ እና ንፁሀን ዜጎች ከታፈኑ በኋላ በዘራቸው ምክንያት ብቻ ተመርጠው በታጠቁ እና የመንግስት ቁጥጥር በማይደረግባቸው ቦታዎች፣ የኦነግ-ሸኔ ሽፍቶች ይገደላሉ፤ ይፈናቀላሉ፤ ንብረታቸውም ይዘረፋል፤ ወይም ይወድማል። የኦነግ-ሸኔ ሽፍቶች የወንጀል መጠን አድማሱን እያሰፋ ከወለጋ እና ከመተከል አልፎ በመሃል ኢትዮጵያም በሸዋ አማራ ዞኖች ውስጥ መንደሮችን እና የገጠር ከተሞችን በመምረጥ (እየመረጠ) ጥቃት እየፈፀመ ይገኛል።

በአሁኑወቅት መንግሥት ብዙ ድሆች እና ንፁሃን ዜጎች ወገኖቻችን ካለቁ እና ኦነግ ሸኔም የመንግሥትን ባለሥልጣናት ጭምር ሲያስፈራራ እና መግደሉን በተግባር በማሳየቱ፣ የመከላከያ ሃይል ፀጥታ ለማስከበር ጥረት ማድረጉን ቢያስገነዘብም፣ ነገር ግን ይህ የመንግሥት ሙከራ እስካሁን ድረስ ውጤት አላስገኘም። የፌደራሉም ሆነ የክልል መንግስታት በተደጋጋሚ የሚሰጡት መግለጫ “በኦነግ ሸኔ ላይ እርምጃ ተወሰደ” ፣ “ኦነግ ሸኔ በአንድ ወር ጊዜ ውስጥ ተጠራርጎ ይጠፋል” ፣ “ጥቃቱ በአንድ ዘር ላይ ብቻ ያተኮረ አይደለም፣” ከወንጀሉ ጀርባ ህውሃት አለበት” ወ.ዘ.ተ የሚል ነው። ነገር ግን እንዲህ ዓይነት ተጨባጭነት የሌላቸው የመግለጫ ጋጋታዎች፣ ህዝብን የሚያዘናጉ እና ችግሩም ተድበስብሶ እንዲታለፍ ከማድረግ ውጭ፣ ለችግሩ መፍትሄ አያስገኙም።

ይህ በእንዲህ እንዳለ፣ በአሁኑ ወቅት፣ ኦነግ-ሸኔ፣ እስካሁን በወረራባቸው አካባቢዎች ሁሉ፣ እየፈፀመ ያለውን ኢሰብአዊ አረመኔያዊ ግፍና በደል ድርጊቶችን እንደቀጠለ እንዳለ በሰብአዊ መብት ተሟጋች ድርጅቶች እና በሌሎች የሚመለከታቸው ሚዲያዎች ሁሉ ሙሉ በሙሉ ተረጋግጧል።

“ዛሬ ግን በሚያሳዝንና በሚያሳፍር መልኩ፤ ከኢትዮጵያዊነት ይልቅ፤ መንደራቸው፤ ጎሳቸውና፤ ብሔራቸው ከኢትዮጵያዊነት የበለጠባቸው ዜጎች፤ በተለያየ የሥልጣን እርከን ላይ መሆናቸው፤ ለኢትዮጵያ እጅግ ፈታኝ ወቅት እየሆነ መጥቷል። በተለይም “ኦሮሞ ይቅደም” በሚል ጭፍን ፈሊጥ የታመሙ ጽንፈኛ ኦሮሞዎች፤ ለኦሮሞ ሕዝብ የማይመጥን፤ የኦሮሞን ሕዝብ ከሌላው ኢትዮጵያዊ ወገኑ ጋር የሚያጋጭ፤ ከባሕሉና ከአቃፊነት እሴቱ ያፈነገጠ የፖለቲካ ቁማር ጠጠራቸውን በመወርወር፤ ለኦሮሞ ሕዝብ ብቻ ሳይሆን፤ ለኢትዮጵያም ከፍተኛ አደጋ ጋርጠዋል። ይህንን አደጋ ለመረዳት፤ ወረድ ብሎ ሕዝቡን ማየትና የሕዝቡን የልብ ትርታም ማዳመጥ ያስፈልጋል። የጽንፈኛ ኦሮሞዎችን አደገኛ አጀንዳ መታገል “ኦሮሞ ጠልነት” እንደሆነ ተደርጎ በተለያዩ ባለሥልጣናት የሚነገረው ማሸማቀቅያም አንድም የፖለቲካ ሸፍጥ ነው፤ ወይም የችግሩን ክብደት ካለመረዳት የሚመጣ የሃሳብ ድርቀት የሚመነጭ ነው።” ምንጭ፡-ጽንፈኛ ኦሮሞዎችና የጋረጡት አደጋ – ጥበበ ሳሙኤል ፈረንጅ: ኅዳር 30 2015።

የፌደራል መንግስቱም ሆነ፤ የኦሮምያ እና ቤንሻንጉል ክልል ባለሥልጣናት፤ በየክልላቸው ውስጥ ምንም ነገር እንዳልተፈጠረ፤ የጠ/ሚ አብይ አስተዳደርም የንፁሃንን ዜጋ መጨፍጨፍ እንዳልሰማ በመሆን፣ ጉዳዩም ተድበስብሶ እንዲታለፍ ችግሩን ማቃለል መርጠዋል።  ለዘለቄታው፤ የጠ/ሚ አብይ አስተዳደር የህዝቡን ቅሬታ በፌዴራል መንግስት ላይ ከማባባሱ በፊት፤ የሚከተሉትን የሰብአዊ መብቶች፣ የዜጎች ደህንነት ግዴታዎች እና፣ የመንግስትን ኃላፊነቶችን፣ መወጣት ይኖርበታል።

በመጀመሪያ ደረጃ፣ ከ3 አስርት አመታት በላይ ወያኔ-ህወሓት እና ኢህአዴግ በጋራ ሆነው፣ አማራውን በተለያየ መንገድ ለማዳከም ህገ-መንግስት በማዘጋጀት እና ሕገ-መንግስት በመደንገግ፣ ሲሰሩ ቆይተዋል። እንደ ፕላናቸው፣ የዘር ጥቃትን ለማስፋፋት፣ – “የአማራውን አከርካሪ ለአንዴና ለመጨረሻ ጊዜ ሰበርን” በማለት አማራው እየደረሰበት ያለውን አደጋ እንዳይተባበር በማስተማርና በመምከር እየተካሄደ ያለውን መጠነ ሰፊ ፀረ-አማራ ዘመቻ አበረታተዋል።

ከሶስት አስርት አመታት በላይ አማራውን በተለየ-መልኩ ለማዳካም፤ ብሎም ለማጥፋት በጎሣ የሚመራውን ግፍ ቀጠሉ። ጽንፈኛ ኦሮሞዎች ዛሬ በኦሮምያ ክልል በተለያዩ አካባቢዎች በሺዎች የሚቆጠሩ ድሆች እና ንፁሃን ዜጎችን ያለምንም ርህራሄ በመጨፍጨፍ ላይ ይገኛሉ። ወያኔ-ህወሓት እና ኢህአዴግ አሁን እየተካሄደ ያለውን ፀረ-አማራዊ መጠነ ሰፊ ዘመቻ ለረጅም ጊዜ ሲያበረታቱ ቆይተዋል። አማራውም የተጋረጠበትን አደጋ ተባብሮ እንዳይመከት፣ “የአማራውን የጀርባ አጥንት ለአንዴና ለመጨረሻ ጊዜ ሰብረነዋል” እያሉ ሲያስተምሩ፣ አጥብቀውም ሲመክሩ ቆይተዋል።

ከ1983 ዓ.ም በፊትም ሆነ በኋላ፣ የህወሓት እና የኢህአዴግ ጥምር መሪ “በኢህአዴግ-መንግስት ስም” በማሴር ስልጣን ሲይዙ፣ ተቃዋሚ ዜጎች (ተቃዋሚዎች) ሃሳባቸውን ሃሳባቸውን ገለፁ። ስለሆነም ይህንን አስተያየት የተናገሩ ወይም ምላሽ የሰጡ ሁሉ ለነጻነታቸው እና ለሰብአዊ መብታቸው በመታገላቸው ብቻ፣ ተሰቃይተዋል፣ ታስረዋል፣ ተፈናቅለዋል፣ ተገድለዋል። ህወሓት/ኢህአዴግ ከመንግስት ስልጣን ከወረደ በኋላም፣ የህወሓት/ኢህአዴግ አሰቃቂ እና አሳዛኝ ድርጊት (ተግባር) አሁንም ቢሆን ቀጥሏል። በጎሳ ላይ የተመሰረተ የብልጽግና ፓርቲ በ2020 ከተመሠረተ እና ከተቋቋመበት ጊዜ ጀምሮ አብዛኛው ንፁሀን የገጠር ህዝብ በብሔር ማንነቱ ምክንያት እየታደነ እየተገደለ ነው። በተለይ እየታደኑ እየተገደሉ ያሉት ከአማራ ብሄር የተውጣጡ ናቸው ። በዚህ ረገድ አሁን ያሉት የመንግሥት ባለሥልጣናትና በብሔር የሚመሩ የፖለቲካ ድርጅቶቻቸው በጋራ የአገሪቱ የፖለቲካ ዘርፍ የበላይ ናቸው። የጠቅላይ ሚንስትር ዐብይ መንግስት ባለስልጣናት ጎሳን መሰረት ያደረጉ ችግሮችን መስኮት በማልበስ እና “የሌሎች ብሄር ተወላጆችም ከአማራው ጋር በኦነግ ሸኔ ተገድለዋል” የሚለውን መከራከሪያ ለማቅረብ ይሞክራሉ። ችግሩንም ሲያቃልሉት ይታያሉ።

የኢትዮጵያ ህዝብ እስካሁን ድረስ በተለያዩ መንግስታት አሰቃቂ ፈተና ሲደርስበት የቆየ ቢሆንም አሁንም እርስ በርስ የተሳሰሩ እና በማህበራዊ እና ኢኮኖሚያዊ አውታረ መረቦች የተሳሰሩ ናቸው። አብዛኛው የኢትዮጵያ ተራ ሕዝብ ከሌሎች አጎራባችና ከሩቅ ብሔር ተወላጆች ጋር አብሮ ይጋባል። እነዚህ ትስስሮች በተለይ የአማራ እና የኦሮሞ ህዝብ ባለፉት ሰላሳ አመታት በህወሓት/ኢህአዴግ አገዛዝ የተፈፀመውን ግድያ እና ሌሎች ወንጀሎችን በመቃወም ህይወታቸውን፣ እግራቸውንና አካላቸውን ያጡ ናቸው። በአሁኑ ወቅት የህወሓት/ኢህአዴግ ተባባሪ የሆነው ኦነግ-ሸኔ የብልፅግና ፓርቲ መንግስት አባላትን እና የታጠቀ ሃይሉን በተለይም በድብቅ ትግሉን ለመደገፍ ፍቃደኛ ያልሆኑትን እንደገደለ ይታወቃል። በዚህ ምክንያት ኦነግ-ሸኔ በኦሮሚያ ክልል ውስጥ ይኖሩ የነበሩ የአማራ ተወላጆችን ያነጣጠረ፣ የገደለና ያፈናቀለው “የውጭ” ብሎ የፈረጀውን አረመኔያዊ ድርጊቱን ለማሳካት እንደሆነ ይገመታል።

በሁለተኛ ደረጃ፣ የኢትዮጵያን ዘላቂ ሰላም ለማስጠበቅ የጠ/ሚ አብይ አስተዳደር አሁን ያለውን፣ በህወሓት የተቋቋመውን ህገ መንግስት ለመቀየር ያለውን ቆራጥ እና ወሳኝ ፍላጎት ማሳየት አለበት። ይህ ሕገ መንግሥት በብሔር ላይ ብቻ የተመሰረተ በመሆኑ ተስተካክሎ በቅጽበት መታረም አለበት። በተለይም አንቀጽ 29 እና ​​አንቀጽ 39 ከዚህ ሕገ መንግሥት መወገድ አለባቸው። ይህ በሕወሃት የተመሰረተው ሕገ መንግሥት ለእኩልነት፣ የዜግነት መብትና ወደ ሁሉም የመንቀሳቀስ ነፃነት እንዲመጣ መለወጥ አለበት። ይህ እርምጃ ለመላው ኢትዮጵያውያን ዜጎች ያለአንዳች ልዩነት፣ በመረጡት መኖሪያ እና ስራ በነፃነት የመንቀሳቀስ እና የመንቀሳቀስ ነጻነትን ይፈቅዳል። ይህ ካልሆነ ግን፣ የጠ/ሚ አብይ መንግስት በፊናው፣ በተረኝነት ስሜት፤ ህወሀት/ኢህአዴግ የዘረጋውን ያረጀ ህገ-መንግስታዊ ስርዓት ወደ ፊት ተሸክሞ ይጓዛል (ይቀጥላል) ማለት ነው። በዚህ አሳሳቢ ስጋት ምክንያት፣ የጠ/ሚ አብይ መንግስት በዚህ ጉዳይ ላይ አፋጣኝ ውሳኔ ከወሰደ፣ ጉዳዩን ለማሻሻል ፈቃደኝነትን በግልፅ ማሳየት አለበት።

ይህ ጉዳይ ከተፈታ፣ ይህ ስኬት (አስተዋፅዖ) እንግዲህ የብልጽግና ፓርቲ በእኩልነት፣ በወንድማማችነት እና በፍትሃዊነት መሰረት ለለውጥ እና እድገት መንገድ ይከፍታል ማለት ነው። በዚህም ምክንያት፣ በእያንዳንዱ ፣ ለፍትህ፣ ለሰብአዊ መብት እና፣ ለመላው ኢትዮጵያዊያን እኩልነት፣ የሚደግፍ፣ የሚቆም እና፣ የሚወድ፣ ኢትዮጵያዊ ዜጋ ሁሉ እውቅና ያገኛል። እነዚህ ጉዳዮች እንዳሉ ሆኖ፣ በኢትዮጵያ ፖለቲካ ውስጥ ካለው መንግሥታዊ መድረክ አንፃር፣ “… ብሔር ተኮር መብታቸውን በሰላማዊ መንገድ እንደሚታገሉ፣ ለሰብአዊ መብት መከበር እንነሳለን” ሲሉ ቃል ገብተዋል። እነዚህ ሁሉ ንግግሮች በኦነግ-ሸኔ በአማራ ብሔር ተወላጆች ላይ እየደረሰ ያለውን ጥቃት ከመካድ እና ከማሳነስ የዘለለ የፕሮፓጋንዳ ደባ ናቸው። በጣም የሚያስደነግጥ ነገር ቢኖር በትክክል የተጠቃው የራሳቸው ኦሮሞ ብሄር ነው ብለው ያን ጥቃት የፈጸሙት የአማራ ብሄረሰቦች ናቸው ብለው መናገራቸው ነው። እዚህ ላይ ሊጠቀስ የሚገባው ምሳሌ በሕጋዊ መንገድ በአገሪቱ ተመዝግቦ የሚንቀሳቀስ የኦሮሞ ፌዴራሊስት ኮንግረስ (ኦፌኮ) አመራር ቡድን ያቀረበው ጥያቄ ነው። በተቀጣጠለው ቃጠሎ ላይ ነዳጅ ለመጨመር በኦሮሚያ ውስጥ የሚገኙ የአካባቢ መንግስት የጸጥታ አስከባሪ ባለስልጣናትም መሬት ላይ ያለውን እውነት በማጣመም ሰፊውን ህዝብ ለማደናገር እና ለማሳመን በይፋ “መንግስት እና የአማራ ፋኖ ንፁሀን ኦሮሞን ጨፍጭፈዋል።

የወለጋ ነዋሪዎች” እንደ ህጋዊ የኦፌኮ ወይም የኦነግ-ሸኔ አፈ-ቀላጤዎች ከላይ የተገለፀው ትርክትም ከዚህ የተለየ አይደለም። በተመሳሳይ፣ በግዴለሽነት አመለካከት፣ በአገር ውስጥና በውጭ አገር የሚኖሩ አንዳንድ ተፅዕኖ ፈጣሪ ኢትዮጵያውያን፡ ለሰብአዊ መብትና ለኢትዮጵያ ሰላምና ብልፅግና መታገል እንፈልጋለን ይላሉ። ነገር ግን ድክመቶችን በተረዳ ቁጥር ገንቢ ምክሮችን መስጠት እና መንግስትን መተቸት በመንግስት ላይ መጥፎ መዘዝ ሊያስከትል እንደሚችል አጥብቀው ያስባሉ። ወይም ዝምታን የመረጡት ለአማራ ተወላጆች መብት መሟገት ዘረኛ የሚል ስያሜ ስለሚያስገኝ ነው። ነገር ግን እየተቀጣጠለ ያለው ጉዳይ “የሰብአዊ መብት ጉዳይ አማራውን አያጠቃልልም ወይ?” የሚለው ነው። ብሄርን መሰረት ያደረገውን የፌደራል መንግስት ደካማ ጎኖችን መተቸት “መንግስትን አለመደገፍ ነውን?  ይህ በእውነት መራቅ ያለበት ጉዳይ ነውን? የሚመለከታቸው ዜጎች እንዲህ ዓይነት ዝምታም ሆነ፣ የጥቃቱን ሰላባ ማንነት ለመናገር አለመፈለግ በራሱ ውጤቱ፣ የመንግሥት ባለሥልጣናት፣ በንጹሐን ዜጎች ላይ ድንገተኛ ጥቃት የሚፈጽሙ ብሔር ተኮር ወንጀለኞች ምን እንደሆኑ ለማወቅ አለመፈለግ፣ እና ሕዝቡን የሚረብሹ ጉዳዮችን በሰላማዊ መንገድ ለመፍታት ያለመሞከር ትልቅ ፈተና ሆኗል። የጠ/ሚ አብይ መንግስት ይህንን ችግር በቆራጥነት፣ በጥንካሬ እና በፅናት ለመፍታት ፈቃደኛ ያልሆነው ለዚህ ምክንያት ይመስላል። ውሎ አድሮ ግን የኢትዮጵያን ሕዝብ ብሔርን መሠረት ባደረገ መከፋፈልና መደናገር እንደማይፈልግ አጋልጧል። ይህም “ግራ መጋባትና ማሳመን” የሚለውን በአንድ ወቅት የተገለጸውን አካሄድ በተግባር ሲውል ያስታውሰናል።

በሶስተኛ ደረጃ፣ አሁን በስልጣን ላይ ያለው ጠ/ሚ አብይ መንግስት፣ በተለይም በኦሮሚያ እና በመተከል ክልሎች በዐማራ ገበሬዎች ላይ እየደረሰ ያለውን ብሔር ተኮር ጅምላ ግድያ ለማስቆም መንግሥት የአማራ ገበሬዎችን እየገደሉ ያሉትን ለማስቆም አፋጣኝ እርምጃ ሊወስድ ይገባል ማለት ነው። መንግስት በኦነግ-ሸኔ ላይ በተደጋጋሚ እርምጃ ወስጃለሁ ቢልም ድርጊቱ ግን አጥጋቢ ሆኖ አልተገኘም። ግፍ አሁንም በስፋት እየቀጠለ ነው። ምክንያቱም ኦነግ-ሸኔን የሚደግፉ የመንግስት እና የፓርቲው የአካባቢ ባለስልጣናት ከከፍተኛ ማዕከላዊ የመንግስት መዋቅር ጀምሮ፣ እስከ ታችኛው ዞን እና ማህበረሰብ (ቀበሌ) ደረጃዎች ድረስ፣ በድብቅ ዘልቀው ገብተዋል። የኦነግ-ሸኔ ድብቅ ደጋፊዎች አሁንም በመንግስት መዋቅር ውስጥ መኖራቸውን በከፍተኛ የመንግስት ባለስልጣናት ብቻ ሳይሆን፣ በኦነግ-ሸኔ ጥቃት ሰለባ የሆኑት ራሳቸው፣ በአካባቢው ነዋሪዎች፣ እና በአካባቢው ባለስልጣናት፣ በግልፅ ተረጋግጧል። ሆኖም በኦነግ ሸኔ እና ደጋፊዎቹ ግድያዎች ሊወሰድ ይችላል ብለው በመፍራት፣ ማንም የአካባቢው ነዋሪዎችም ሆኑ ባለስልጣናት፣ በመሬት ላይ የሚሆነውን ሁሉ፣ በነጻነት ለመግለጽ ፈቃደኛ አይደሉም። ሁሉም ሰው በየቦታው እየደረሰ ያለውን አሳዛኝ ሁኔታ የሚመለከት ይመስላል። በተመሳሳይም፣ ፖሊስ በመሬት ላይ ያለውን እውነታ ለሰፊው ህዝብ አይገልጽም። በተጨማሪም፣ የጠ/ሚ አብይ መንግስት ከኦነግ-ሸኔ ጋር ሰላም ለመፍጠር እጁን ቢዘረጋም፣ በኦሮሚያ እና ቤንሻንጉል ክልሎች ውስጥ በሚኖሩ ምስኪን የገጠር ዜጎች ላይ እየተፈጸመ ያለውን የኦነግ-ሸኔ አረመኔያዊ ፣ ኢሰብአዊ ፣ እና ኢ-ሞራላዊ ጭፍጨፋ፣ ለማስቆም ፈቃደኛ አልሆነም።

የኦነግ-ሸኔ ደጋፊዎች በመንግስት መዋቅር ውስጥ ዘልቀው ተሰግስገው በመገኘታቸው ምክንያት፣ የጥቃቱ ሰለባዎች እና የአካባቢው ነዋሪዎች ብቻ ሳይሆኑ ከፍተኛ የመንግሥት እና የፓርላማ ባለሥልጣናትም ጭምር የመሰከሩት ጉዳይ ነው። በዚህ ረገድ መንግሥት እነዚህን በየደረጃዎች ያሉ ባለሥልጣናትን ተጠያቂ ሲያደርግ፣ ከሥልጣን ሲያባርር እና እርምጃ ሲወስድ አለመታየቱ፣ እና ወስዶም ከሆነ፣ በግልፅነትና በማስረጃ ማንነታቸውን ለህዝብ በማሳየት አለማረጋገጡ፣ “መንግሥት ራሱ ተባባሪ ነው” የሚል ከፍተኛ ጥርጣሬ በህዝብ ዘንድ እንዲፈጠር አድርጓል። መንግሥት ለኦነግ-ሸኔ የሰላም እጁን የዘረጋ መሆኑን ብንገነዘብም፣ ኦነግ-ሸኔ ግን ዘግናኝ ወንጀል መፈፀሙን ቀጥሎበታል። አላቆመም። ይልቁንም፣ በኦሮሚያ እና በቤንሻንጉል ክልሎች ውስጥ ሁሉ፣ የሁከትና ብጥብጥ አሰራጭቷል። ዝም ብሎ ንፁሀን የገጠር ህዝብን እንደ ፍየል በመጠቀም የትኛውንም አይነት የፖለቲካ ፍላጎት ለማሳካት እና ምኞታቸውን ለመቅረፍ ስልታዊ በሆነ መንገድ የተቀመጡትን አጀንዳቸውን ለማሳካት ለነሱ ስግብግብነት እና ለራስ ክብር ቦታ የሚሰጡትን ስንመለከት፣ ከሰብአዊ መብት አያያዝ ሁሉ የከፋ ወንጀል ሆኖ እናገኘዋለን። ይህ ጉዳይ ችላ ሊባል ወይም ሊታለፍ አይገባም።

የጠ/ሚ አብይ አስተዳደርም ይህንን በግልፅ የተፈፀመ የሽፍታ ወንጀል ለማስቆም ኃላፊነቱን ካልተወጣ፣ ህዝብን ለማዳን እና ክልላዊ ኑሮን ለማዳን አስፈላጊው አስቸኳይ እርምጃ ባለመወሰዱ በታሪክ ተጠያቂ ይሆናል። በዚህ ምክንያት ይህ መንግሥት፣ ከዚህ በላይ የተገለጹትን ነጥቦች አምኖ በመቀበል፣ በእቅድ እና በቁርጠኝነት፣ አስፈላጊ የሆነውን የፀጥታ ማስከበር እና ንፁሃንን የማዳን እርምጃ መውሰድ ይገባዋል። ጉዳዩን በጥብቅ በመከተል፣ ሰላሙን ለማስጠበቅ፣ የዜጎችን ደህንነት ለማስጠበቅ፣ ህገ- ወጥነትን ለመጠበቅ፣ ህግን-ለማስከበር፣ እና ንጹሃን ዜጎችን ከድንገተኛ አደጋና ሞት ለመታደግ፣ አስፈላጊውን እርምጃ ሁሉ የሚወስድበት ጊዜው አሁን ነው። ለዚህም እየደረሰ ያለውን ችግር ለመቅረፍ፣ ለዘለቄታው ህዝባዊ ጉዳት በጊዜ የመፍትሄ አቅጣጫዎች ላይ ለመድረስ እና የዜጎችን እኩልነት፣ የመዘዋወርና የመኖርያ ነፃነትን ለማስጠበቅ፣ መንግስት በከፍተኛ ቁርጠኝነት፣ ጥንካሬ እና በጽናትማቀድ ይኖርበታል።  የሚመለከታቸው የፖለቲካ ድርጅቶች እና ተፅዕኖ ፈጣሪ ኢትዮጵያውያንም የጠ/ሚ አብይ አስተዳደርን በመደገፍ፣ ወይም ጫና በማሳደር፣ በሀገሪቱ እየታየ ያለውን አሳዛኝ ጥፋት ለማስቆም የሚወሰደውን እርምጃ ሁሉ በወቅቱ ተግባራዊ እንዲሆን ማድረግ ይጠበቅባቸዋል። ማንኛውንም ዓይነት የፖለቲካ ጥያቄን ለማሳካት ንፁሃንን የጦስ ዶሮ አድርጎ የዘር ማፅዳት ዘመቻ ማድረግ ከወንጀሎች ሁሉ የላቀ ወንጀል ስለሆነ ችላ ሊባል አይገባም። ይህንን ወንጀል ለማስቆም መንግሥት ሃላፊነቱን ካልተወጣ በታሪክ ተጠያቂ ይሆናል።

በአራተኛ ደረጃ፣ በአንድ ወቅት በሰሜን ኢትዮጵያ ክልሎች ውስጥ የተካሄደው የህወሓት ጦርነት፣ የጠ/ሚ አብይን አገዛዝ እና የአጠቃላይ የኢትዮጵያን ህዝብ ቀልብ እና ትኩረት ሙሉ በሙሉ የሳበ ጉዳይ ነበር። አሁንም ነው። እ.ኤ.አ. የካቲት 2020 የህወሓት አስፈፃሚ ኮሚቴ፣ ሆን ብሎ፣ በሰሜን ትግራይ እና በመቀሌ ከተማ አካባቢ በሰፈሩት የኢትዮጵያ መከላከያ ታጣቂ ሃይሎች ላይ ያልተጠበቀ ድንገተኛ ጥቃት ሲፈጽም: – (1) ቀድሞውንም በጥሩ ሁኔታ የተገነባ፣ 250,200 የታጠቁ የትግራይ እግረኛ ወታደር በትግራይ (ግዙፍ የመከላከያ ሰራዊት) ሃይል ገንብቶ፣ (2) ቀደም ሲል የዘረፈውን የሀገር መከላከያ መሳሪያ ደብቆ፣ (3) እ.ኤ.አ. ከ1990 እስከ 2017 በስልጣን ላይ በነበረበት ወቅት በሥልጣን ዘመኑ የገነባውን የፕሮፓጋንዳ እና የኢኮኖሚ አቅም በግልጽ ተጠቅሞ፣ እንዲሁም፣ (4) ተገዶ የለቀቀውን የመንግሥት ሥልጣን መልሶ ለመያዝ፣ መጠነ ሰፊ የትግራይ እግረኛ ሰራዊት እንቅስቃሴን ወደ አጎራባች ክልሎች በማድረግ እና የአብይንመንግስት፣ ከስልጣን ለማስልቀቅ የተገደደበትን መልሶ የመያዝ ትግል አባብሶ ቀጠለ። በዚህ ምክንያት ይህንን ያልተጠበቀ የህወሓት ድንገተኛ ወታደራዊ ጥቃቶች እና ወረራ ለመመከት ሲባል፣ የመንግስትንና የህዝብን ትኩረትና ዝግጅት በብዛት ጠይቋል።

በአንፃሩ፣ (በሌላ በኩል፣) ኦነግ-ሸኔ የፖለቲካ ዓላማውን ለማሳካት የመረጠው ስልት፣ በሽፍታነት ታክቲክ ለማሳካት ብቻ ነው። ይህ ቡድን በኦሮምያ ክልል ውስጥ ያሉ ንፁሃን አማሮችን መግደል፣ ማፈናቀል እና ለፍተው ያፈሩትን ሃብት መዝረፍ እና ማውደም፣ አድፍጦ በመምታት እና በመሮጥ፣ ከአካባቢው ይጠፋል።  እነዚህን የተለመዱ ዘዴዎች በመጠቀምም፣ ልማዳዊ የትግል ስልቶችን ይፈፅማል። እናም የተወረረውን ቦታ በጊዜያዊነት በመቆጣጠር የፈለገውን ማህበረሰብ ያጠቃል። አብዛኛውን ጊዜ ከኢትዮጵያ ብሄራዊ መከላከያ ሰራዊት ጋር ፊት ለፊት በጦርነት ለመፋለም አይፈልግም። በተለምዶ፣ የኦነግ-ሸኔ ሽፍቶች ሲዘዋወሩና ሲወርሩ በቆዩበት ቦታዎች ሁሉ፣ በዋናነት የሚያተኩሩት፡ (ሀ) ከኦሮሞ ተወላጅ-ውጭ ያሉ የሌላ ብሔር ተወላጆችን ንፁሃን የገጠር ነዋሪዎችን መግደል፣ (ለ) በገጠር የሚኖሩትን ማህበረሰቦችና በተለይም የገጠር ከተማዎችን ነዋሪዎች ከአካባቢው ማፈናቀል፣ (ሐ) በተለይም፣ንፁሀን የአማራ ተወላጆችን ከትውልድ ወደ ትውልድ ሰፍርባቸው ከነበሩ-ቀያቸው ማስወጣት፣ (መ) የግብርና ሀብታቸውን እና ሌሎችንም የቤት-እቃዎችን እያወደሙ እና በኦሮሚያ ክልል ውስጥ የተገኘውን ሀብት እና ንብረታቸውን ሁሉ በግዳጅ ማደን እና መውረስ ነው።

እንደዛም ሆኖ፣ በመንግሥት በኩል ኦነግ-ሸኔ ለሥልጣንም ሆነ ለአገር ደህንነት አደጋ ይሆናል የሚል ተመሣሣይ ትኩረት ሊያገኝ አልቻለም።  ይህ ግንዛቤ በራሱ በጣም አደገኛ እና በጣም አሳሳቢ ነው። በኦነግ-ሸኔ የታጠቁ ሽፍቶች እየተመሩ እና እየተደራጁ የኦሮሞ ጽንፈኞች በየእለቱ በባንዳዎቻቸው ስራ ይጠመዳሉ። ከንጹሃን መንገደኞች ገንዘብ በመሰብሰብ ተጠምደዋል; በመላው የሸዋ አማራ ዞኖች የአማራ ተወላጆች በየአቅጣጫው ከባድ መኪና አሽከርካሪዎችን በመግደል እና መኪና በማቃጠል ተጠምደዋል። የአማራ ተጓዦችን ወደ ዋና ከተማዋ አዲስ አበባ እንዳይደርሱ እና እንዳይገቡ በህገ ወጥ መንገድ ተጠምደዋል።

ታዲያ እስከመቼ ነው ዝም የምንለው? እስከመቼ ነው በኢትዮጵያ መሀል አገር የተተከሉትን አስጨናቂ የጽንፈኛ ሽፍቶች ጥፋት እያየን ደንታ-ቢስ የመንሆነው? በሀገሪቱ ለዘመናት የኢትዮጵያዊያን ዜጎች ደህንነት እና ሰላማዊ ህልውናን ለማስጠበቅ አባቶቻችን ብዙ ዋጋ ከፍለው እንደነበር መገንዘብ አለብን ።  በአስቸጋሪ የትግል ጊዜያት ሁሉ፣ ሳይለዩ፣ ሁሉም ደማቸውን አጨልተው፣ አጥንታቸውን ከሰከሱ፣ እግራቸውን፣ አካላቶቻቸውን እና ውድ ሕይወታቸውን አጥተዋል፣ ይህን ሀገር እንዳይበላሽ አድርገዋል። ኃላፊነት የሚሰማቸው ዜጎች እንደመሆናችን መጠን፣ አፋጣኝ እርምጃዎችን ወስደን በአማራው ማህበረሰብ ላይ እየደረሰ ያለውን እልቂት መንስኤ ምን እንደሆነ በመወያየት ይህንን አስቀያሚ ስጋት ለአንዴና ለመጨረሻ ጊዜ በመደራጀት እና በመቀልበስ፣ ሰላማዊ የገጠር ገርበሬ ማህበረሰብ ህልውናውንና በህይወትየመኖር ዕድል ማረጋገጥ ይጠበቅብናል።

የማጠቃለያ አስር ነጥቦች – ከማብራሪያ አስተያየቶች ጋር: –

• የአማራ ህዝብ ታሪክ አሁን ባለው የፖለቲካ ክንፍ የተሳሳተ ትርጉም ሰለባ ሆኗል ብሎ ማመን የዘር ግጭቶችን እና እልቂቶችን ለማረም ትልቅ ጠቀሜታ አለው። ኦነግ-ሸኔ እና ሌሎች ዘረኛ ድርጅቶች በዐማራው ላይ ግፍ ሲፈጽሙ ቆይተዋል። ይህ መንግስት የንፁሃን ዜጎችን ሰላምና ደህንነት በተሟላ ዝግጅት፣ ቁርጠኝነት እና ቅልጥፍና የመጠበቅ የዜግነት ግዴታውን መወጣት ያለበት እጅግ ህጋዊ እና ወሳኝ ምክንያት ነው። ይህ በእርግጥ ዛሬ በጣም የሚፈለግ ጉዳይ ነው።
• ንፁሀን ዜጎችን የሚገድሉ እና ቀያቸውን የሚያፈናቅሉ ወንጀለኞች እና ግለሰቦች ያለምንም ማመንታት በቁጥጥር ስር ውለው ለፍርድ መቅረብ አለባቸው። እንደ ኦነግ ሸኔ ያሉ የታጠቁ ሽፍቶች በህጋዊ መንገድ ትጥቅ መፍታት አለባቸው። ከዚህ አንጻር መንግስት ህገወጥ የጦር መሳሪያን የማግኘት እድልን ለመከላከል አስቸኳይ ህጋዊ እርምጃ መውሰድ አለበት።
• በኦሮምያእና በቤንሻንጉል ክልሎች የሚደርሱ የዘር-ተኮር ጥቃቶችን በሚመለከት፣ የፌዴራል እና የክልል ባለስልጣናት፣ እንዲሁም ጉዳዩ  የሚመለከታቸው የመገናኛ ብዙሃን  አስተዳዳሪዎች፣ ዕውነታውን ለህዝብ በግልጽ እንዲያስረዱ፣ የተጎዱ ዜጎችን እንዲጎበኙ፣እንዲያፅናኑ እናም አስፈላጊውን ዕርዳታ ሁሉ እንዲያቀርቡ ፤ መደምደም አለበት።
• በብሄርምሆነ በህብረ-ብሄር ደረጃ የተቋቋሙ የፖለቲካ ፓርቲዎች እና ተፅዕኖ ፈጣሪ ኢትዮጵያውያንም እንዲሁ፣በየራሳቸው በኩል፣ የዘር ተኮር ጥቃትን በሥሙ በመጥራት፣  መንግሥት ሃላፊነቱን እንዲወጣ ጫና እንዲያደርጉ፤ መደምደም አለበት።
• ከፌዴራል ጀምሮ እስከ ዞንና ቀበሌ ድረስ ባለው የመንግስት አስተዳደራዊ መዋቅር፣ ኃላፊነታቸውን በአግባቡ ያልተወጡ ወይም ለወንጀሉ ተባባሪ የሆኑ የመንግስት የስራ ኃላፊዎችና የጸጥታ ኃላፊዎች ከስልጣን መነሳት አለባቸው። ከተግባራቸው ወይም ከኃላፊነታቸው ተነስተው በህግ ላይ ለተፈጸሙ ወንጀሎች ተጠያቂ መሆን አለባቸው።
• በኦሮሚያ እና ቤንሻንጉል ክልሎች ውስጥ በበቂ ሁኔታ የታጠቁ የመከላከያ ሰራዊት 5) ከአስፈላጊው መሳሪያ ጋር ማደራጀት የመንግስት ዋና ተግባር ነው። መንግስትም ተደጋጋሚ ጥቃቶች በሚደርሱባቸው ቦታዎች፣ ብሎም የኦነግ-ሸኔ ሽፍቶች ቡድን ያለማቋረጥ እየተንቀሳቀሱ፣ የገጠር መኖሪያ ቤቶችን እየወረሩ ባሉባቸው ቦታዎች ሁሉ፣ ወታደሮቹን ማሰማራት አለበት።  የተመደበው ወታደራዊ ክንፍ ቀጣይነት ያለው፣ ሰላምና መረጋጋትን ለማስፈን እና አገራዊ ወታደራዊ ግዴታውን ለመወጣት እውነተኛ ኃላፊነቱን ሊወጣ ይገባዋል።
• መንግስትበኦሮሚያና በቤንሻንጉል ክልሎች የነዚህ ችግር ያለባቸው አካባቢዎች ጸጥታ እስኪረጋገጥ ድረስ የሚኖረውን ህዝብ ለማረጋጋት ታማኝ የታጠቀ ሃይል በቋሚነት እንዲሰፍን ማድረግ አለበት። እንዲሁም የመንግስት መመሪያዎች እና ልዩ የማስተባበሪያ ነጥቦች ሊሰጣቸው ይገባል።
• በኢትዮጵያዘላቂ ሰላም እንዲሰፍን ሁሉም ኢትዮጵያዊያን ዜጎች ከአንዱ ቦታ ወደ ሌላ ቦታ የመንቀሳቀስ መብታቸው የተጠበቀ ነው። ለመኖር እና ሀብትን ለማፍራት; ሁሉም ዜጎች በብሔራዊ ሕግ ፊት እኩል በሚሆኑበት የእኩልነት መሠረት ላይ መታከም; ዲሞክራሲያዊት ኢትዮጵያን የመገንባት እድል ይኖረናል። እነዚህ መለኪያዎች ሲሟሉ, ህዝቡ በተገቢው ጊዜ የሚወስዳቸውን አስፈላጊ የእርምት እርምጃዎች ውጤቶችን ሲያገኝ; ያኔም ሕገ መንግሥቱ የሚታረምበት፣ ከመንግሥትም ሆነ ከተፎካካሪ ፓርቲዎች በሚቀርቡ ግብአቶች፣ እንዲሁም የተሻሻለው ሕገ መንግሥት ለሕግ አወጣጥና ማቋቋሚያ በተሰማሩ ምሁራን፣ የሃይማኖትና የሲቪል ተቋማት አማካይነት ነው። ከዚሁ ጋር በተያያዘ የመንግስት ባለድርሻ አካላት ለዚህ አገራዊ ሰላም፣ ደኅንነት እና የግዛት አንድነትን ለማስጠበቅ የታለመው ወሳኝ የሕግ ምሰሶ ስኬት እንዲሳካ አስቸኳይ ውይይት መጀመር አለባቸው።
• 9) የኢትዮጵያንዜጎች ማለቂያ ከሌለው ዘር ተኮር ግጭቶችና የጦርነት ሁኔታዎች ለመታደግ፣ የኢትዮጵያ አጠቃላይ ሕዝብ መንግሥት ፈጣን የሕገ መንግሥት ማሻሻያ እንዲያዘጋጅ ይጠይቃል። በተለይም አንቀፅ-29 እና ​​አንቀጽ-39ን ከአሁን በኋላ ከሚሰራው ህገ-መንግስት ስለማስወገድ; እና በምትኩ ሕገ-መንግሥቱ ስለ ዜግነት ነፃነት ማካተት አለበት። ብሔርን መሠረት ያደረጉት ሁለቱ አንቀጾች የኢትዮጵያን ዜግነት ነፃነት፣ እኩልነትና ወንድማማችነት በሚያበረታቱ የሕግ አንቀጾች መተካት አለባቸው። እንዲሁም ሕገ- መንግሥቱ የግብአት አቅርቦትን ማካተት አለበት።
• አዎ! ሁላችንምኢትዮጵያውያን ዜጎች በወንድማማችነት እና በአንድነት በአንድነት እስከቆምን ድረስ እናት ሀገራችን ኢትዮጵያ፣ የኢትዮጵያውያን ዜጎቿ አንድነትና ጥንካሬ፣ ህልውናዋ ለዘላለም ተጠብቆ ይኖራል። እናም አዎ! እናት ሀገራችን ለዘላለም ተከብራ ትኖራለች።

መልካም ንባብ እና ግንዛቤ!

ሰዋለ በለው – ዲሴምበር 8፣ 2022

ኢሜል፡ sewaleb@yahoo.com

_____________________________________________________________________________