እንግዲህ እንዳለመታደል ሆኖ የእኛኑ የኢትዮጵያውያን ዕጣ -ፈንታ ወሳኞቹ ምሕራባዊያኑና የምዕራባውያኑ አፍሪካዊያን መሪ ነን ባይ ቡችሎች ሁነዋል።
ለነገሩ የአባቶቻችን “እምቢ ለነጭ ነጫጭባ ፣ ለባንዳ” የሚለውን ትብዕል አውልቀን ከጣልን ቆይተናል። መሪዎቻችን የእትጌ ጣይቱን አስተዋይነት ፣ አርቆ አሳቢነት ፣ የዐፄ ምኒሊክን ደፋርነት ፣ የዐፄ ቴዎድሮስን ለነጭ ተንኮል አሻፈረኝ ባይነትን ካባ አውልቀው ከጣሉ ከራርመዋል። አንድ ሃገርን በመንግስትነት የሚያስተዳድር አካል ከተራ ሽፍታ ጋር እጁን ተጠምዝዞ ድርድር ማድረግ በማንም ሥርዓተ መንግስት ታይቶም ተሰምቶም አይታውቅም።
ይህን ስል በደርግ የመጨረሻ እስትንፋስ ወቅት “ደርግ ከወያኔና ከሻቢያ ጋር ድርድር አላደረገም ወይ?” ብላችሁ ልትጠይቁ ትችሉ ይሆናል። በዚያ ወቅት የተደረገው ድርድር ሳይሆን ሕወሃት፣ ኦነግና መሰል የኢትዮጵያን መፍረስ የሚያፋጥኑ ቡድኖቹ ወደ ሚኒልክ ቤተ – መንግሥት እንዲገቡ ለማድረግ የተከወነ የሸፍጥ መደላድል የተወጠነበት አካሄድ እንደነበር ማንም ሊዘነጋው አይገባም።
እንደሚታወቀው የኢትዮጵያ መንግስት ተብሎ አራት ኪሎ በአሜሪካን ተንኮልና አቀነባባሪነት ለ 27 ዓመታት ተሰይሞ የነበረው የህወሃት ቡድን በጥቅም ግጭት ከኤርትራው ሻቢያ ቡድን ጋር ሲፋለሙ እንደ አሁን በአፍሪካ ህብረት /OAU/ አስተባባሪነት በአልጀሪያ-አልጀርስ ድርድር ተደርጎ ነበር ። ነገርግን ድርድሩ ፉርሽ የሆነው የሁለቱ መሪዎች የስምምነት ፊርማ ሳይደርቅ እንደነበረና “ያለጦርነትና ያለለሰላም መኖር ‘ No war no peace’” በሚል የማይተገበር ትብዕል እንደተዘለቀ ታውቃላችሁ ። ይህን መሰረት አድርገን የዚህ ድርድር ዳፋ አማራውንና ትግሬ ውን በዚህ ጉንጭ አልፋ የሌለ መርኋቸው አፋጠውት የስልጣን ዘመናቸውን እያረዘሙ ሊዘልቁ ይሆን የሚል ፍራቻና ጥርጣሬ አለ። ኦነግ ተብየውን መሰል ተገንጣይ የእነ ሌጮ ለታ ቡድን “ ሥልጣንን ተከፋፍለን ኢትዮጵያን እንምራ “ በሚል ተደራድሮ ወደ ኢትዮጵያ ካስገባ በኋላ የአሁኑን አያድርገው እንጂ እንዴት ህወሃት ቡድኑን እንዳፈራፈረው የቅርብ ጊዜ ትዝታ ነው። መቸም የኢትዮጵያ ሕዝብ በሚደርስበት መከራ ምክንያት የማስታወስ ችሎታው እየቀነሰ ነው / Short memory/ እንደሚሉት ማለት ነው።
ይህን ካልን ዘንዳ በደቡብ አፍሪካ -ፕሪቶሪያ ከኢትዮጵያ ተወካዮ በድን ብልፅግና እና ከህውሃት ጋር የተደረገውን ድርድርና የስምምነት ዳራ ከተሞክሮና ከድርድር ፅንሰ ሃሳብ ጋር አገናዝበን እንገምግመው። በመልካም ልቡና ፣ ሰላምን በመሻት ፣ ያለብልጣብልጥነትና ዘላቂ መፍትሄ ለማምጣት የሚከናወን ድርድር እሰየው የሚያሰኝ ነው። ህወሃት በታሪኩ የማይፈራውና የሚደፍረው ነገር ቢኖር ድርድር ነው። አቅሙ በደከመ ጊዜ ፣ እንደገና አፈር ልሶ ለመነሳት ሲያስብ ፣ ለጦርነት ዝግጅት ጊዜ ካስፈለገው ፣ ተፃራሪዎችን ለመሰልቀጥ ባሰበ ጊዜና በተለያየ መልኩ በተወጣጠረ ጊዜ ድርድር ካሉት “ ሰርግና ምላሹ” ነው።
እስኪ ከዚህ ቀደም ድርድር አድርጎ የሰራውን ጉድና ክህደት እንዘርዝር። ህውሃትን እንደ አማራ ሕዝብ በተለይ እንደ ጎንደር ሕዝብ የሚያውቀው የለም ለማለት እደፍራለሁ። ምክንያቱም በሰላምም ሆነ በጦርነት ወቅት እነዚህ ሕዝቦች አብረው በፍቅር ኑረዋል ፣ ተፋልመዋል ነገር ግን ህወሃት የአማራን ሕዝብ “ወጭት ሰባሪ”ና “በአጎረስኩ ተነከስኩ” እንዲሉ በተደጋጋሚ ክዶታል። ይህ እውነታ ለሌላው ኢትዮጵያዊ ብሔር ብሔረሰብ ( ሕዝቦች ብል ይሻላል) እንግዳ ሊሆን ይችላል።
አስኪ አጠር አጠር በማድረግ ከቅድመ ወያኔ መፈጠር ጀምሮና ወደኋላ የዘመናት ክህደታዊ ክስተቶችን እንከትብ ። ዐፄ ዮሃንስ እንደ ልጃቸው አርገው ያሳደጉትን ታላቁን የአንድነት ቀንዲል ዐፄ ቴዎድሮስ ከእንግሊዝ ጋር በመላላስ ክድዋቸዋል ፣ ለእለፈት ህይወታቸው ምክንያት ሁነዋል። ቀደም ያሉትን የክህደት መዝርዝሮች እናቆያቸውና በድርድር ስም የደርግን ስርዓት ለማስወገድ አብረው ተሰልፈው የነበሩትን እነ ኢዲዮን ፣ ኢሕአፓንናም ፣ ከፋኝና የወልቃይት ታጋዮችን ህውሃት እንዴት አድርጎ እንዳካደ እንመልከት።
ኢዲዮ የተባለው በድን በአርማጭሆ ፣ መተማ ፣ ወልቃይትና ጠገዴ ደርግን ለማስወገድ ይፋለም የነበረ ድርጅት ነበር። በተለይ የዚህ ቡድን መሪዎች ራስ አዳነ ስዮም የወልቃይትና ጠገዴ ገዥ ራስ መንገሻ ስዮም የትግራይ ገዥ ፣ ጄነራል ነጋ ተገኝ ወዘተ እንደነበሩ ታሪክ ያትታል። ኢዲዮ እየጠነከረ ሲመጣ ራስ እዳነ ስዮምን በድርድር ስም እንዴት እንደበሉ ፣ ኢሕአፓንና የወልቃይት ፣ ጠገዴ ተፋላሚዎቻቸውን በአብረን እንታገል ስም ከደርግ ጋር ተመሳጥረው እንዴት እንደ መቷቸው ሃገር ያወቀው ፀሃይ የሞቀው ነው።
ይህን ለማስታወስ የሞከርነው “ ወያኔም ማመን ቀብሮ ነው። ለማለት ነው። እንግዲህ ወደ ሰሞኑ የደቡብ አፍሪካ – ፕሪቶሪያ ክስተት ስንመጣ ፣ ህወሃት ወደ ድርድር የመጣው አቅሙ ስለደከመ ፣ ድርድሩ አካታች አይደለም ምክንያቱም በዚህ ጦርነት በህወሃት የተጎዱት የአፋርና የአማራ ሕዝቦች አልተወከሉም ፣
ህውሃት ወደ ጦርነት የገባበት ዋነኛ ምክንያቶች በአጀንዳነት ተሰንደው ማለትም የማይገባውንና በታሪክ የትግራይ አካል ሆኖ የማያውቀውን “ የላም አለኝ በሰማይ ወተቷን የማላይ” የወልቃይት ፣ ጠገዴ ፣ ሰቲት ሁመራና የራያ ጉዳይ በድርድሩ ላይ ቢነሳም የተነሳው የመሬት ይገባኛል ጥያቄ ግብረ መልስ ይፋ አልሆነም። በይደር የተቀመጠ አጀንዳ ለቀጣይ ጦርነት ስለሚዳርግ በኢትዮጵያ በኩል ተወክለው የሄዱት “ አለባብሰው ቢያርሱ በአረም ይመለሱ “ እንዲሉ ጉዳዮን የአማራና የትግራይ ሕዝብ ለቀጣይ ጦርነት እንዲነሳ ፣ እርስ በእርስ እንዲፋጅና “እኛን አይመለከተንም” በሚል በእጓጉል የግብር ይውጣ ስሜት አልፈውታል።
መላ የኢትዮጵያ ሕዝብም “ አለ ነገር የማይነገር” ብሎ እያጉረመረመ ነው ። በሕውሃት በኩል ተወክለው የስምምነቱን ፊርማ የፈረሙት በአማራነት የሚታሙት አቶ ጌታቸው እረዳ በመሆናቸው ፣ ህወሃት ይህን ያደረገው ነገ ስምምነቱን ለማፍረስ “ትክክለኛ ተጋሩ ትግራዊያን ፊርማችንን አላስቀመጥንም ፣ ድርድሩ አይመለከተንም” እንደሚሉ ከልምድ የሚታወቅ ነው። ለምን ፃድቃን አልፈረመም?
ብልፅግና እና ሕውሃት እጅ ለእጅ ቢጨባበጡም ፣ እኛ ኢትዮጵያዊያን ፣ አማሮችና አፋሮች የምናስበው “ ሁለት የተነፋፈቁ አጋር ፓርቲዎች ፣ ተራርቀው በመቆየታቸው የተነሳ ቀን ደርሶ ናፍቆት አጋመዳቸው “ እንላለን እንጂ ሕዝብ እንደ ሕዝብ በይቅርታ ልቦና ስይታረቀ ፣ የእጅ መዳፋቸው እስካልተላጠ ድረስ “ ድሮም ወዳጆች ናቸውና” ቢተቃቀፉ አይደንቀንም፣
ብድርድሩ ይመለከታቸዋል የተባሉ ቡድኖች ፣ የሃገር ሽማግሌወች ፣ የታሪክ አዋቂወች ፣ የሃይማኖት መሪዎች ወ.ዘ.ተ. እካልተሳተፉ ድረስ ፣ ይሁንታቸውን ሆነ ቅሬታቸውን እስካልገለፁ ድረስ የድርድሩ ግልፅነትና አሳታፊነት ጥያቄ ውስጥ የሚያስገባው ነው።
በአጠቃላይ እውነተኛው የጦርናቱ መነሻ ፣ የጉዳቱ መጠነ፣ የዚህ ሁሉ ሞት ፣ መደፈር ፣ የመሰረተ ልማት መውደም ፣ መፈናቀልና አጠቃላይ ለሃገሪቱ ምስቅልቅል ውስጥ መግባት ተጠያቂ የሆነው አካል ነጥሮ ሳይወጣ ፣ ለፍርድ ሳይቀርብና የካሳ ክፍያና የዕርቅ መድረክ ሳይመቻች እንደ ባልና ሚስት ጠብ “ እንተ ትብስ ፣ አንቺ ትብሽ “ በሚል መልኩ የሚቋጭ ድርድር ጉልበት መጨረስ፣ ገንዘብ ማጥፋት ፣ ጉንጭ ማልፋትና ዘላቂ መፍትሄ ያላስቀመጠ ፣ ይልቁንስ “በመርዝ የተለወሰ “ ድብቅ አጀንዳ ለመጭው ትውልድ አስቀምጦ ያላፈ ድርድር እንደሆነ አስረግጠን እናሳስባለን።
ተዘራ አሰጉ
ከምድረ እንግሊዝ
