የአንቀጽ 39 ቅጥያዎች (ተቀጽላዎች)
ህወሓት “የኢትዮጵያ ያለውን ዘር-ተኮር-ሕገ መንግሥት” እ. አ. አ. በ1994 ዓ.ም ባካሄደው የፓርላማ ምክር ቤት ውሳኔ ያስፀደቀውን ሕገ መንግሥት ማግኘት ሲችል፣ ኢትዮጵያን በጎሳ የፌዴራል ሪፐብሊክ አድርጎ በሙሉ ይዞታው ሥር አቋቋመ። ህወሓት የነደፈው ይህ ሕገ መንግሥት፣ የራስን ዕድል በራስ የመወሰን መርህን ያቀፈ ሲሆን፣ “ዴሞክራሲያዊ-ማዕከላዊ” ብሎ በሚጠራው የአገዛዝ ዘዴ ህወሓት ኢትዮጵያን ቀይዶ-የመግዛት ዓላማውን ለ 30 ዓመታት ያህል ተግባራዊ አድርጉዋል። አሁን ደግሞ አገሪቱን ለመበታተን ከዚያም ትግራይን የመገንጠል ሥውር አጀንዳውን እውን ለማድረግ ዛሬም ቢሆን ይሞክራል።
ኢትዮጵያን በተመለከተ፣ በድብቅና በግልጽ ኢትዮጵያን የመዝረፍ ዓላማውን ለማሳካት ሲል፤ ደደቢት ሳለ ወያኔ ያቀናበረውን ሕገ መንግሥት በመጨረሻ የደነገገው፤ ሁሉም በኢትዮጵያ ውስጥ ያሉ “ብሔሮች፣ ብሔረሰቦችና ሕዝቦች የመገንጠል መብት አላቸው” ይላል። እና ይህ ሐረግ በአለም አቀፉ ማህበረሰብ ላሉ ታዛቢዎች ሁሉ፣ ኢትዮጵያ ለዘመናት የዘለቀውን ጭቆና የሚያስወግድ ዲሞክራሲያዊ ማሻሻያ በራሷ ያረጋገጠች አስመስልዋታል። ሆኖም፣ አዲሱ ሕገ መንግሥት ከፀደቀ በኋላ ብዙም ሳይቆይ፣ በኢትዮጵያ ውስጥ የክልሎችን መገንጠል የሚፈቅደውን ድንጋጌ፣ አንዳንድ የሕግ ምሁራን ተችተዋል። ከእነዚህ ምሁራን መካከል በርካቶች እንደሚሉት፣ በአንቀጽ 39 ላይ የተገለፀው ድንጋጌ፣ ሀገሪቱ እንድትበታተን መንገድ የከፈተውን አንቀጽ ቀላል በማድረግ፣ ለወደፊት በሰላም የማይሰራ ማዕከላዊ አስተዳደር እንዲኖር አድርጓል።
በአንቀጽ 39 ላይ እንደተገለጸው ሁሉ፣ አንድ ክልል የመገንጠል መብቱን ተጠቅሞ፣ ክልሉን የመገንጠል መብቱን ለማስከበር የሚያስፈልገው ህዝበ ውሳኔ፣ በክልሉ ፓርላማ በሁለት ሶስተኛ ድምጽ የጸደቀ እና፣ በብሔራዊ ማዕከላዊ ወይም ዋና ፓርላማ በአብላጫ ድምጽ በማግኘት የጸደቀው ውሳኔ ብቻ ነው። አንቀጽ 39ን የተቹ አብዛኞቹ ምሁራን፣ “በ1994ቱ ሕገ መንግሥት ውስጥ አንቀጽ 39 መካተቱ፣ በሕወሃት በራሱ እና በተከታዮ በጎሳ ላይ የተመሰረተ የኢሕአዴግ የክልል ተወካዮች የፓርቲ ቡድኖች መካከል የተፈፀመ ውሳኔ ነው እንጂ፣ ከሕዝብ በአብላጫ የመግባባትድምፅ በአደባባይ የተገኘ ውጤት አይደለም:” ብለው ይገምታሉ። በዚህ ግምት ኢህአዴግ በዋናነት በህወሓት የተገፋው የራስን እድል በራስ የመወሰን መብት እንዲከበር የሚጠይቁ ክልላዊ ጥያቄዎችን ህወሓትን ለማስደሰት ሲል ኢህአዴግ አንቀፅ 39ን በህገ መንግስቱ ውስጥ አካቷል። በሌላ አነጋገር ኢህአዴግ ከህወሓት የተሰጣቸውን የክልል መንግስታት የማፅደቂያ ድጋፍ ለማሰባሰብ አንቀጽ 39ን ማካተት አስፈልጎት ነበር። ይህም ድርጊት፣ አብዛኛውን ድምፅ-አልባውን ኢትዮጵያዊ፣ የትርኢቱን አጠቃላይ ሁኔታ ተመልካች ሆኖ ኢንዲቆይ አድርጓል።
ህወሀት፣ “በኢትዮጵያ ብሄራዊ አንድነት እምብርት ላይ ከአሁን ጀምሮ በቢላዬ እየወጋሁ ነው:” ብሎ የገመተው አንቀፅ 39 ከፀደቀበት ጊዜ ጀምሮ፣ ይህ የወያኔ የከፋፍለህ ግዛ አስተሳሰብ የተሳሳተ እና ከንቱ መሆኑን በተደጋጋሚ የተከሰቱት የፖለቲካ አለመግባባቶች አረጋግጠዋል። ምንም እንኳን ብዙሃኑ ኢትዮጵያውያን ስለ ኢትዮጵያ ሉዓላዊነትና ሀገራዊ አንድነት ቢያስቡም፣ በዚያ ጊዜ ውስጥ፣ ከአንቀጽ 39 ጀርባ፣ የሕወሃትን ድብቅ አጀንዳ ዓላማ በተመለከተ አዲስ አብርሆት እና፣ “የድንገተኛ አብዮታዊፍንዳታ ቲዎሪ” በኢህአዴግ ካባ ስር በጸጥታ፣ በኢትዮጵያም ሆነ በአለም አቀፍ ደረጃ፣ ተቀባይነቱ ግልጽ እየሆነ መጥቷል። ከአንቀጽ 39 በስተጀርባ ያለው ይህ የሕወሃት ዓላማ፣ ሆን ተብሎ ለማስመሰል የተቀየሰው ትልቅ ሴራ ደግሞ፣ “በዴሞክራሲያዊ ማዕከላዊነት” ሂደት የተቋቋመውን የወያኔ መንግሥት፣ ህዝብን በማጭበርበር፣ “የኢትዮጵያ ፌዴራላዊ መንግሥት” ብሎ መሰየሙ ነው። እና ይህ የወያኔ “ዴሞክራሲያዊማዕከላዊነት” ሂደቶች የኢትዮጵያ ፌዴራላዊ መንግስት ከፍተኛው እርከኖች ናቸው።
ይህ የአንቀጽ 39 ድብቅ አጀንዳ፣ የረዥም ጊዜ አላማ ያለው ሰፊ እቅድን ያካትታል። እናም በኢትዮጵያ ህዝብ እና በአለም አቀፍ ማህበረሰብ ላይ ማጭበርበርን ለማካሄድ፣ በአገር ውስጥ የሁከት እና የእጅ መጠምዘዝ ፖለቲካን ማጣደፍን ያጠቃልላል። ባጭሩ፣ አዲሱ ሕወሃት የቀየሰው ንድፈ ሐሳብ የሚከተለውን ያቅፋል። በህወሓት የበላይነት የሚመራው መንግሥት፣ ሆን ብሎ አንቀጽ 39ን እ. አ. አ. በ1994 ባካሄደው የፓርላማ ምክር ቤት ውሳኔ፣ በኢትዮጵያ ሕገ መንግሥት ውስጥ በማካተት፣ በትግራይ ክልል ስም፣ ለሕወሃት ፓርቲ አመራሮች ለግል ጥቅም ሁሉንም የኢትዮጵያን ጠቃሚ ሀብቶች እና የገንዘብ እንዲዘረፍ ተደርጓል። የኢትዮጵያን ጦርሠራዊት እና የመከላከያ ኃይል ከፍተኛ መኮንኖች በትግራይ ተወላጆች መኮንኖች ተክቶ፣ የትግራይን ወሰን በማስፋት በሰፊው ሊታረስ የሚችል መሬት የራሱ የትግራይ ክልል ሆኖ እንዲይዘው አድርጓል። ከዚያም ትግራይ ከኢትዮጵያ ተገንጥሉ፣ ጊዜው ሲደርስ እና ግቡን ለማሳካት ስልታዊ በሆነ መንገድ ምቹ ሲሆን ህወሀት በአንድም ሆነ በሌላ መልኩ የራሱ የባህር በር ባለቤት መሆንን ይመርጣል።
የዚህ ንድፈ ሃሳብ ዋናው መሠረት፣ ህወሓት እና ኢህአዴግ በቅርብ አካላዊ ትስስር ውስጥ የሚኖሩ ሁለት የተለያዩ የፖለቲካ አካላት መካከል ያለ (ሲምባዮቲክ) ዓይነት ግንኙነት ይዘው ወደፊት በየራሳቸው ይዘምታሉ። ያ ማለት፣ ኢህአዴግ በማንኛውም ወይም በሙሉ እርምጃ የመውሰድ መመሪያው፣ በህወሓት ፈቃደኝነት ላይ የተመሰረተ ነው። ህወሓት በበኩሉ በአገር ውስጥም ሆነ ከሀገር ውጭ ለሚፈጽመው በዝባዥ ተግባራት ሁሉ፣ በገንዘቡ ላይ የኢህአዴግን ይሁንታና ተቀባይነት ይጠብቃል። በዚህ ረገድ፣ ሁለቱም ራሳን የቻሉ ድርጅቶች ሳይሆኑ፣ ሲምባዮቲክ ናቸው። ያም ማለት ሁለቱም በሲምባዮቲክ ግንኙነት ውስጥ እርስ በርስ ይደጋገፋሉ። ይህንን ጽንሰ ሐሳብ የሚደግፉ ማስረጃዎች ከበርካታ የመንግስት ባለስልጣናት የተገኙ ምንጮች ያሳያሉ።
ከሁሉም በላይ የህወሓት አመራር አላማውን በህወሓት ማኒፌስቶ “የታላቋ ትግራይ ሪፐብሊክ” ተብሎ በሚጠራው ፅሁፍ አስቀምጦ ነበር። እ. አ. አ. በ1976 የተረቀቀው ማኒፌስቶው ትግራይን “ከኢትዮጵያ አገዛዝ” ከሚለው ነፃ የማውጣትን የተወሳሰበ እቅድ ይዘረዝራል። እቅዱ ሁለት ዋና ዋና እርምጃዎችን ያካትታል፡- (ሀ) የትግራይን ድንበሮች በሁሉም የትግራይ ድንበሮች እንደገና ማካለል እና የትግራይ ክልል ድንበሮችን አስፋፍቶ መያዝ እና (ለ) የባህር ዳርቻ መሬቶችን ከኤርትራ ማግኘት እና በመጨረሻም ትግራይን ነጻ አገር አድርጎ “ከኢትዮጵያ አገዛዝ” መገንጠል፣ ወይም ነጻ ማውጣት ናቸው።
በተመሳሳይ መልኩ ህወሓት እና በኢህአዴግ ጥላ ስር ያሉ የፖለቲካ ድርጅቶች የኢትዮጵያን ማእከላዊ መንግስት ከተረከቡበት እ. አ. አ. ከ1991 ዓ.ም ጀምሮ በህወሓት ማኒፌስቶ ላይ የተቀመጠውን እቅድ የሚያከብሩ የሚመስሉ በርካታ እርምጃዎችን በጋራ ወስደዋል። ህወሓት/ኢህአዴግ/ ወደ ስልጣን ከመጣበት ጊዜ ጀምሮ የትግራይ ክልልን በጋራ እና በሚያስደንቅ ሁኔታ የአክሲዮን የበላይነት እንዲይዝ አስችለውታል። አድገዋልም። እ. አ. አ. ከ1991 አብዮት በፊት ትግራይ በግዛት የተገደበ እና በኢኮኖሚ ያልዳበረች ነበረች። ከአብዮቱ ጀምሮ ባድሜን ከኤርትራ ለመያዝ ከመሞከሯ በተጨማሪ (ከዚህ በታች ተብራርቷል) ትግራይ ከኢትዮጵያ አጎራባች ክልሎች ማለትም ከአፋር፣ ከአሶሳ፣ ከቤኒሻንጉል፣ ከጎንደር እና ከወሎ ሰፊ ለም መሬቶችን በተሳካ ሁኔታ ወስዳለች። በድብቅ ለዘለቄታው ይፋ የሚሆነው ታላቁ የኢትዮጵያ ህዳሴ ግድብ በቤንሻንጉል ጉሙዝ ክልል ወደ ታላቋ ዋግራይ በማካተት ከግብፅና ከሱዳን ጋር በስነ ምግባር መስማማት ይችል ዘንድ ጭምር። ህወሀቶች ለትግራይ ያላቸውን ታላቅ ራዕይ የሚመጥን።
አሜሪካ ከወያኔ ጋር ያላት መሞዳመድ እና የማሰላሰያ ጊዜ ምንም እንኳን፣ ከአሜሪካ በፍፁም የማያልቅ የውክልና ጦርነት ይዘት አኳያ ያሉ እይታዎችን ስንመለከት፣ ኸርማን ኮኸን በፕሬዝዳንት ጆርጅ ደብሊው ቡሽ (እ. አ. አ. 1989-1993) የግዛት ዘመን፣ የአሜሪካ ውጭ ጉዳይ ሚኒስትር የአፍሪካ ጉዳዮች ዳይሬክተር ነበሩ። እኒህ ዳይሬክተር፣ በኢትዮጵያ ህዝቦች የባህል ትስስር እና አንድነት ላይ ህወሓት በወሰደው እርምጃ ውስጥ ቁልፍ ሚና ተጫውተዋል። ይህንንም ያደረጉት እ. አ. አ. በ980ዎቹ የነበሩትን የኢትዮጵያ ጦር አዛዦች በለንደን ውይይት “በአፋጣኝ እና ያለምንም ቅድመ ሁኔታ ተኩስ እንዲያቆሙ” በማሳመን እና በተቃራኒው ወያኔ ሙሉ ስልጣኑን ተጠቅሞ አዲስ አበባን እ. አ. አ. በ1990 እንዲቆጣጠር በማሳመን በተመሳሳይ ሁኔታ ዝግጅት አድርጓል። ኮሎኔል መንግስቱ ሃይለማርያምም በአስቸኳይ ከሀገር እንዲወጡ ተደረገ።
ኸርማን ኮኸን ምንጊዜም የህወሓት ናፋቂ ሲሆኑ የባህር ዳር ጭፍጨፋ ያልተሳካበትን ዋና ምክንያት በቅርቡ በትዊተር ገፁ ላይ የሚከተለውን በማለት ተናግሯል።
“ያልተሳካው መፈንቅለ መንግስት በ #Ethiopia’s Amhara state ከ1991 በፊት ለብዙ መቶ ዓመታት በመላ ኢትዮጵያ ላይ የነበረውን የአማራ የበላይነት ለመመለስ የጎሳ ብሄርተኞች ያደረጉት ሙከራ ነው። ያ ህልም አሁን ለዘለቄታው ሞቷል።”
እ.ኤ.አ. ጥር 6 ቀን 2022 የቻይና የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር በአፍሪካ ቀንድ ልዩ መልዕክተኛን በመሾም በቀጠናው ውስጥ ያሉ ግጭቶችን ለመፍታት ማቀዷን ይፋ አድርገዋል። በቻይና መንግስት ራዕይ መሠረት፣ ተልእኮ እና ጉዳዩን እውን ለማድረግ የአፍሪካ ቀንድ መሪዎች የሰላም እና የጸጥታ ጉባኤ ለመጥራት ማሰብ አለባቸው። የቻይናው የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ዋንግ ዪ በኬንያ የወደብ ከተማ ሞምባሳ ባደረጉት ንግግር ይህን አረጋግጠዋል።
ሚኒስትሩ እ.ኤ.አ ጥር 5 ቀን 2022 በኤርትራ የጀመረውን የአፍሪካ ጉብኝቱን ወደ ኮሞሮስ ቀጠለ። ቀደም ሲል በህዳር ወር በሴኔጋል በተካሄደው የቻይና አፍሪካ ትብብር ጉባኤ እና በታህሳስ 2021 በኢትዮጵያ ያደረጉትን ጉብኝት አስመልክቶ የተካሄደውን ፎረም ተከትሎ፣ ይህ የዋንግ አስተያየት የህወሓት አማፂ ቡድን በአማራ እና አፋር ክልሎች በቀጠለበት ግፍ እና ውድመት፣ እንዲሁም በሱዳን የፖለቲካ ተቃውሞዎች ቀጥለው በነበሩበት ወቅት፣ እናም በሶማሊያም ሆነ በአፍሪካ ቀንድ ሀገራት ኢኮኖሚ ላይ የወደቁ ክስተቶች፣በአፍሪካ ትልቁ የፋይናንስ አበዳሪዎች መካከል የምትገኘው ቻይና፣ ከሌሎች የአህጉሪቱ እና የመካከለኛው ምስራቅ ሀገራት መሪዎች ጋር በመተባበር፣ በቀጠናው ያሉ ግጭቶችን ለማስቆም እና፣ ዋና ዋና ችግሮችን ለመፍታት ትጥራለች። ዋንግ እ.ኤ.አ. በታህሳስ ወር 2021 ኢትዮጵያን ጎብኝተው፣ ለጠቅላይ ሚኒስትር አብይ አህመድ መንግስት ከህወሓት-አማፅያን ጋር አንድ አመት በዘለቀው ጦርነት ወቅት ሁሉ፣ ድጋፋቸውን አሳይተዋል። በኬንያ፣ ቻይና ከምስራቅ አፍሪካ ሀገር ጋር በጤና፣ በድህነት ቅነሳ እና በግብርና ልማት፣ በንግድ ማስተዋወቅ እና በኢንቨስትመንት ጉዳዮች ላይ ስድስት የሁለትዮሽ ስምምነቶችን ተፈራርማለች።
ቻይና በቅርቡ በአፍሪካ ቀንድ የጀመረችውን በዲፕሎማሲያዊ ሁኔታ የተጠናከረ እርምጃ ለመመከት እና፣ በአፍሪካ ቀንድ አካባቢ የሚነሱ ግጭቶችን ለመፍታት፣ በአፍሪካ ቀንድ ልዩ መልዕክተኛ ለመሾም የቻይና የውጭ ፖሊሲ እቅድ ሲመለከት፣ አሜሪካ በበኩሏ በድንገት አምባሳደር ዴቪድ ሳተርፊልድን በጄፍሪ ፌልትማን ምትክ ሾመች። እንደ የአፍሪካ ቀንድ ልዩ መልዕክተኛ፣ አምባሳደር ዴቪድ ሳተርፊልድ፣ (ሀ) በሕወሃት የተቀሰቀሰውን የእርስ በርስ ጦርነት፣ (ለ) በአባይ ወንዝ ላይ በሚገነባው ግዙፍ ግድብ ላይ ያለውን ውዝግብ እና (ሐ) በጎረቤት ሱዳን እና ሶማሊያ ማህበራዊ ቀውሶች ፖለቲካዊ ጉዳዮችን ይመለከታል።
ፌልትማን ሐሙስ እ. አ. አ. ጃንዋሪ 6 ቀን 2022 ወደ ኢትዮጵያ ተጉዞ ከጠቅላይ ሚኒስትር አብይ አህመድ ጋር ልዩ መልዕክተኛ በመሆን የመጨረሻ ጉዟቸው በሆነበት ወቅት ተገናኝተዋል። በጠ/ሚ አብይ የፌደራል ሃይሎች እና በህወሓት ተቃዋሚዎች መካከል ያለውን ግጭት ለማስቆም ከአፍሪካ ህብረት ተደራዳሪ ኦሊሴጎን ኦባሳንጆ እና ሌሎች ሸምጋዮች ጋር አብሮ እየሰራም ነበር። ከስብሰባው በኋላ 24 ሰዓት ባልሞላ ጊዜ ውስጥ የቻይናው የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ዋንግ ዪ በኬንያ ያደረጉትን ጉብኝት እና ቻይና በአፍሪካ ቀንድ የራሷን ልዩ መልዕክተኛ ለመሾም ማቀዱን በመቃወም አሜሪካ የሳተርፊልድን ሹመት ገልጿል። እ. አ. አ. ጃንዋሪ 10 ቀን 2022 ኸርማን ኮኸን የሕወሃት አመራር ሽንፈትን በመቀበል በአስቸኳይ ከኢትዮጵያ በተባበሩት መንግስታት ቁጥጥር ስር እንዲወጣ እና ጥገኝነት እንዲወስድ አሳስቧል።
የጠ/ሚ አብይ ለምዕራባዊያን “ድንገተኛ የእጅ መጠምዘዝ ፖለቲካ” እጅ መስጠት እ. አ. አ. ጃንዋሪ 6 ቀን 2022 ከጄፍሪ ፌልትማን ጋር የተደረገው ስብሰባ 24 ሰአት ባልሞላ ጊዜ ውስጥ ጠ/ሚ አብይ ከፕሬዝዳንት ጆ ባይደን ጋር የሚያደርጉትን ቀጥተኛ ውይይት ለማመቻቸት በጥር 7 ቀን 2022 ፈጣን ውሳኔ መስጠት ነበረባቸው። በአዲስ አበባ በፌልትማን በኩል እየተላለፈ ያለውን የባይደን አስተዳደር ቀጣይነት ያለው “ድንገተኛ የእጅ መጠምዘዝ ፖለቲካ ግፊቶችን ለማመቻቸት እና ለማስታገስ ጠ/ሚ አብይ ፈተናውን ለመቋቋም ተዘጋጁ። መጀመሪያ ላይ እነዚህ መራራ ክኒን መሰል ቅድመ ሁኔታዎች ሲነገራቸው ጠቅላይ ሚኒስትሩ ደነገጡ። እና ምንም አይነት ምርጫ ሳይኖር እና ከፕሬዚዳንት ባይደን ጋር በቀጥታ ለመጋፈጥ እና የኢትዮጵያን ገዥ አካል ጉዳዮች ለመንገር እድሉ እንዳያመልጥ፣ የሚችለውን ሁሉ ለማድረግ ተስማሙ።
ፕረዚዳንት ኢሳያስ አፈወርቂ በቅርብ ቀናት ውስጥ በትክክል እና በማያሻማ ሁኔታ እውነቱን እንደተናገሩት፣ ከህወሓት አመራርና እግረኛ ወታደሮቹ ጋር እየተካሄደ ያለው ጦርነት ገና አላለቀም። እስካሁንም ህወሓት በትግራይ በሁሉም አቅጣጫ ጡንቻውን እያወዛወዘ በአማራ ክልል የሚገኙትን ዋጃ፣ ቆቦ፣ አላማጣ፣ ዋልዲባ እና ማይ-ፀምሪ አካባቢዎችን እንደገና በመውረር ወደ ሁመራና ፀገዴ አከባቢዎች ግፊቱን ቀጥሏል። ጎንደርን የበለጠ ለመውረር እና በተከዜ ወንዝ በኩል ያለውን የአርማቹሆ እና የጸገዴን ኮሪደር ለመውረር ይቃጣል።
እንዲህ ባሉ ሁኔታዎች ውስጥ ጠ/ሚ አብይ ቻይናን፣ ሩሲያንና ቱርክን ለመቃወም እና ቻይናን በቀላሉ ወደ ቀጠናው ለመድረስ የጀመረችውን የጥቃት እርምጃ ለማስቆም ለሚፈልጉ የአሜሪካ እና የኔቶ አጋሮች ታዛዥነታቸውን ከማረጋገጥ ውጪ ሌላ አማራጭ አልነበራቸውም። አሜሪካ እና የኔቶ አጋሮች ለረጅም ጊዜ የሚጠረጠሩበትን “ድንገተኛ የእጅ መጠምዘዝ ፖለቲካ” ጫናዎች በእሱ ላይ ሲያደርጉበት እንደነበር የተረዳው፣ ከምዕራቡ ዓለም የረዥም ጊዜ አጋር የሆነውን ህወሓትን እንዲገመገም እና እንዲጠየቅ በሚል ብቻ፣ ጠ/ሚ አብይ በበኩሉ በምዕራቡ ዓለም የሚፈለጉትን አፋጣኝ ቅድመ ሁኔታዎችን የሚያሟሉ ፈጣን መልሶችን ለማምጣት በሚል ወዲያው ፖለቲካዊ እስረኞችን መፍታት እና ከተቃዋሚ ፓርቲዎች እና ከኢትዮጵያ ተፋላሚ ወገኖች ጋር ውይይቱን ለማድረግ ያላቸውን ግልፅነት ጨምሮ ሌሎች አዎንታዊ ምልክቶችን እየላኩ ነበር። ስለሆነም ፌልትማን አዲስ አበባን በለቀቁ ከ48 ሰአታት ባነሰ ጊዜ ውስጥ ፕሬዝዳንት ባይደን ጠ/ሚ አብይን በቅርቡ ቁልፍ የፖለቲካ እስረኞች ስላስፈቱ አመስግነዋል። ሁለቱ መሪዎችም በተጨማሪ የአሜሪካ እና የኢትዮጵያ ግንኙነት አስፈላጊነት፣ ኢትዮጵያን በተመለከቱ የተለያዩ ጉዳዮች ላይ ያለውን ትብብር ለማጠናከር የሚያስችል አቅም ያለው፣ እና ግጭቱን በተፋጠነ ውይይት በድርድር ለመፍታት የተኩስ አቁም ስምምነት እንዲኖር፣ የመሻሻል አስፈላጊነትን አጽንኦት ሰጥተዋል። በኢትዮጵያ ውስጥ በሁሉም ችግር በተከሰተባቸው አካባቢዎች የሰብአዊ አገልግሎት ተደራሽነት እና የሰብአዊ መብት ጥያቄዎችን ለመፍታት ተስማምተዋል።
ይህን በማድረግም ጠ/ሚ አብይ በአፋር፣ በአማራ እና በትግራይ ክልሎች በህወሀት የተቀሰቀሰውን ከአንድ አመት በላይ የዘለቀውን ግጭት ለማስቆም የየሰላም ጥሪ አቅርቧል። በእርግጠኝነት፣ ለዚህም ሲባል፣ ጠ/ሚ አብይ በትዊተር ገፃቸው ላይ ከፕሬዝዳንት ባይደን ጋር ያደረጉትን ውይይት “ታማኝ” ሲሉ ገልፀው ሁለቱ በነዚህ ክልሎች ውስጥ ያሉትን ጉድለቶች ለማስወገድ የሚያስችል ትብብር ማጠናከር ላይ መወያየታቸውን ተናግረዋል።
ለአሰቃቂው ግፍ መንገዱን መጥረግ የተያያዘው ህወሓት እና የበቀል እርምጃው ሞትና ውድመት ከየትኛውም ዓይነት “ድል” የበለጠ የበቀል እርምጃው ውጤት እንደሚሆን ግልጽ ቢሆንም፣ የህወሓት አመራር የበቀል ደመ ነፍስ ለምን እንደዚህ ጠንካራ ሆነ? የህወሓት የአስተሳሰብ መስመር እና ያረፈበት ጥላቻ ህወሓት እና ተከታዮቹ “የወደፊት የብዝበዛ አደጋ የአማራን ስጋት ለመከላከል” ብሎ በሚጠራው ነገር ላይ የበቀል ድፍረቱ እንዲኖራቸው ሙሉ በሙሉ ተአማኒ ያደርገዋል። ለሕወሃት ቂም በቀል ከስሜት በላይ የሆነና በመደበኛነት የሚነቃ እና በትግራይ ህዝብ አእምሮ ውስጥ ጠንካራ ተነሳሽነት የሚሰጥ ሲሆን ይህም በአማራው ለትውልድ ተላልፎ ሲሰቃይ ቆይቷል። ህወሀት በአማራው ላይ የበቀል እርምጃ ለመውሰድ ያቀረበው ቀጣይነት ያለው ምክኒያት በኢትዮጵያ ሰሜናዊ መከላከያ ሰራዊት ላይ እንዳደረገው ሁሉ የመጀመሪያ ጥቃት ቢሰነዝርም ምንም አይነት ጥቅም በማይገኝበት ጊዜም ቢሆን ወደፊትም ቢሆን በሁሉም መንገድ ይፈፅማል።
ህወሓት አላማውን ለማሳካት የሚወስዳቸው ያልተለመደ፣መርዛማ እና የተጋነኑ ተግባራት የሚከተሉት ናቸው፡- (1) እኛ የትግራይ ታጋይ ጀግኖች ተልእኳችን የተመሰረተው የትግራይ ህዝብ የሁሉም የፖለቲካ ስልጣን ምንጭ መሆኑን በማመን ነው። (2) የትግራይ ማህበረሰብ ደም፣ ህልውና እና ትግል የተመሰረተው በትግራይ አፈር ላይ ነው። (3) የትግራይ ህዝብ ለህወሓት እና ለትግራይ መንግስት ያለው ታማኝነት ከማንኛውም መዋቅራዊ ታማኝነት ይበልጣል። ስለዚህ የትግራይ ህዝብ እንደ ትግራይ ማህበረሰብ በደም፣ በነፍስ እና በአስተሳሰብ እንደ አንድ አካል የተሳሰረ ነው። (4) አላማችንን ከግብ ለማድረስ ህወሓት የትግራይን ህዝብ ሁሉንም የህይወት ዘርፎች ሙሉ በሙሉ መቆጣጠር አለበት። (5) የትግራይ ህዝብ የማያቋርጥ ትግል መሆኑን ተቀብሎ ያለምንም እንቅፋት ወደፊት መገስገስ አለበት። (6) ትግራይ ራሷ እንደ አናሳ ብሄረሰብ ብትቆጠርም ፣የራሱን የመኖሪያ ቦታ የመያዝ እና የመንከባከብ ፍፁም መብት አለው ፣የትግራይ ህዝብ ፣የትግራይ ህዝብ ፣የእራሱ ስኬት። (7) እንደ የትግራይ ቆራጥ ዜጎች ለመብታችን በምናደርገው ትግል ሁሌም በርትተን ለመጨረሻው ድል መትጋት አለብን። እኛ ደግሞ ተስፋ ማድረግ አለብን. (8) የትግራይ ተወላጆች እንደመሆናችን መጠን በመላው ድንበራችን በጠላቶች ተከበናል። (9) በህዝባችን ላይ ለሚደረገው የዘር ማጥፋት ሙከራ በምዕራባውያን ኃይሎች ድጋፍ በመታመን ህይወታችንን እናተርፋለን። (10) ዞሮ ዞሮ የትግራይ ክልል በራሱ ትግል ተነስቶ ትግራይን ነጻ አገር አድርጎ “ከኢትዮጵያ አገዛዝ” ትግራይን ነጻ አገር አድርጎ በመገንጠል፣ ነጻ ያወጣታል።
ህወሓት ላለፉት 30 አመታት ሀገሪቱን ተቆጣጥሯል። በተለይም በትግራይ የህወሓት ካድሬዎች በቅርበት የሚከታተሉት እና የሰለጠኑ የህወሓት ካድሬዎች ህወሓት ትግራይን ነፃ ለማውጣት “የእግዚአብሔር አምሳያ” ነው ብለው በማመን በህወሓት መርዘኛ ህሊና ራሳቸውን ሲያስተዳድሩ ቆይተዋል። በተመሳሳይ ወያኔ የሚፈልገውን ነገር እንዲገዙ እናቶች ልጆቻቸው ተባርከዋል እናም ተበረታተዋል። ብዙሃኑ፣ ወይም የትግራይ ህዝብ፣ በተለይም በህወሓት ዘመን ተወልዶ ያደገው የትግራይ ወጣት ትውልድ፣ በህወሓት ጭንቅላቱ ታጥቦአል፣ ተመርዟልም። ህወሀት የትግራይን ህዝብ ለትግራይ ባህላዊ እና ሌሎች የሃይማኖት እና ሌሎች ማህበራዊ መሪዎች እምቢተኛ አድርጎታል። ህወሀት የትግራይን ህዝብ ንቃተ ህሊና ለመናድ ደጋግሞ በመታገል፣ ይህ ካልሆነ ሊከሰት ይችላል ተብሎ የዘር ማጥፋት ስጋት ፈጥሯል። የህዝብን አመኔታ የሚሞሉ ወጣት ካድሬዎችን ሆን ብሎ በማሰልጠን፣ ከታላቋ ትግራይ ጽንሰ ሃሳብ ጋር አስተዋውቋቸዋል። ውሎ አድሮ የትግራይ ህዝብ ህወሓትን፣ “ብቸኛ የፖለቲካ መሪ አድርጎ ተቀብሎ “በታላቋ ትግራይ” ውስጥ የተሻለ ነፃነት ሊያመጣ ይችላል፣” ብለው ያስባሉ። ይህ ፍጹም ታማኝነት ለህወሓት ፅንፈኛ የፖለቲካ አመራር እንዲገዙ አድርጓቸዋል። ከዚያን ጊዜም ጀምሮ ህወሓት በወጣትነት አእምሮው ውስጥ ስለ “ታላቋ ትግራይ” መጽሃፍ እየጻፈ ነው። እናም አብዛኛው የትግራይ ወጣት በዚህ የወያኔ አስተምህሮ የሚያምኑ ይመስላሉ። አብዛኛው የትግራይ ወጣት በህወሓት ፖሊሲ እና አሰራር ተጠቃሚ እንደሚሆን ውስጣቸው እርግጠኛ ሆነዋል።
በአንፃሩ፣ የትግራይ ህዝብ አሁንም ያለ ተገቢው ካሳ፣ ተከታታይ ግጭቶችን እየተጋፈጡ ይገኛሉ። ሕይወታቸው ለገዢው የህወሓት ልሂቃን ጥቅም ሆነዋል። የትግራይ ወጣቶች በትግራይ እየተገዙ ናቸው። ይህ አዲስ ባህል፣ የህወሓትን የበላይነት ለማስቀጠል ልዩ ህግጋት፣ እሴት እና የፖሊሲ ትግበራ ሂደት ተጠናቋል። በአሁኑ ወቅት ለምሳሌ የህወሓት ዲያስፖራ ካድሬዎች ከትግራይ ቤተሰቦች በተለይም ከአማራ ብሄር ብሄረሰቦችና ህዝቦች የተውጣጡ ግለሰቦችን እያፈናቀሉ ከማንኛውም ማህበራዊ እንቅስቃሴ ራሳቸውን እያገለሉ ይገኛሉ።
እየተቀጣጠለ ባለው እሳት ላይ ማገዶን ለመጨመር፣ ወያኔ እንደ ኦነግ ሸኔ ያሉ ተከታዮቹን በመጠቀም የሚፈጽመው ግፍና በደል እና ጥቃቶች፣ በንፁሃን ዜጎች ላይ ጉዳትና ሞት እያደረሰ ሲሆን፣ በመሰረተ ልማቶችና የሀገር ሀብቶች ላይ ከፍተኛ ውድመት እያደረሰ ነው። ከሦስት አስርት ዓመታት በላይ በጎሰኝነት የሚመራ የጥላቻ ንግግር፣ ዘረኝነትና ጠላትነትን ደረጃውን ከፍ አድርጎ ሁሉንም ማህበረሰቦች ለማተራመስ እና ለማጥፋት በሁሉም ግንባሮች ጦርነት ከፍቷል። የንጹሐን ህይወት እንዲጠፋና ከመኖሪያ አካባቢዎች እንዲፈናቀሉ አድርጓል። እንደዚህ አይነት ህወሀትን የቀሰቀሱት ዋና ዋና ጉዳዮች፣ ከመሰረቱ በህገ መንግስቱ፣ የአንቀጽ 39 እና ቅጥያዎች ላይ የተቀመጡትን ፖለቲካዊ እና ታሪካዊ ትርክቶች ሳይታረሙ እና፣ በጎሳ ምክንያት የሚፈጠሩ ማህበረሰባዊ ችግሮችን ለማስቆም ሳይሞክሩ፣ የትኛውንም የብሄር ወይም የጎሳ ችግር ለመፍታት አስቸጋሪ ነው።
የኤርትራው ፕሬዝዳንት ኢሳያስ አፈወርቂ፣ የሩዋንዳው ፕሬዝዳንት ካጋሜ፣ የኡጋንዳው ፕሬዝዳንት ሙሴቬኒ፣ እና ሌሎች በርካታ የማህበረሰብ ተቺዎች፣ ለጠ/ሚ አብይ እና መንግሥታቸው በጎሣ የሚመራውን የሕወሃት ኢህአዴግ ሕገ መንግሥት ለማምከን፣ብሎም እርስ በርሱ የሚስማማ፣ የአንድነት፣ የሰላም እና የተረጋጋ አገር መድረክ እና ኢትዮጵያን ወደ ሀገር ለማምጣት ቅድሚያ እንዲሰጡ ደጋግመው ያሳስባሉ። ግን አልሆነም፣ የእነርሱ ቅን እና ትክክለኛ ማስጠንቀቂያና ልመና እስካሁን ዝግጆሮ ላይ የወደቀ ይመስላል። ጠ/ሚ አብይ በህወሓት ኢህአዴግ የጎሳ መራሹ ህገ መንግስት እና አስተዳደራዊ አጀንዳዎች ላይ እስካስፈፀመ ድረስ፣ ኢትዮጵያን በዘላቂነት እንድትቀጥል የሚያደርገውን የቀድሞ የህወሓት ኢህአዲግ መንግስት ህገ መንግስት በጎሳ የሚመራውን ሚዛን እያስፈፀመ ነው። ያልተቋረጠ እና ከንቱ ህዝባዊ ትግሎች ወደፊትያለማቋረጥ ይቀጥላሉ።
የህወሓት ህልም ታላቋን ትግራይ እውን ማድረግ ነው!
የህወሓት የአስተሳሰብ መስመር እና ያረፈበት ጥላቻ ህወሓት እና ተከታዮቹ: “የወደፊት ትግራይ ሊደርስባት የሚችለው አማራው ነው። ይህንን የብዝበዛ አደጋ ለማስቆም፣ የአማራን የመንግስት ስልጣን ማግኘት አጥብቆ መከላከል” ብሎ በሚጠራው ነገር ላይ የትግራይ ወጣት ትውልድ የበቀል ድፍረቱ እንዲኖራቸው ሙሉ በሙሉ ተአማኒ ያደርገዋል።
በዚህ ምክንያት ወያኔ በኢትዮጵያ ውስጥ ከ1970ዎቹ አጋማሽ ጀምሮ የዘረፋ ዘመቻውን ሲያካሂድ ቆይቷል። በእነዚህ ሶስት-አስርት አመታት ውስጥ ብቻ የህወሀትአመራር የትግራይን እና የኢትዮጵያን የታወቀ ታሪክ በመቀየር “ታሪካዊ ስርአታችን ከየመን ነው:” እስከማለት ድረስ እያሳሳቱ ይገኛሉ። በ” ኢህአዴግ ጥላ” ስር የተሰባሰቡት ህወሓት እና በህወሓት የተፈለፈሉ የፖለቲካ ማኅበራት በኢትዮጵያ ሕዝብ ላይ አልፎ ተርፎም በዓለም አቀፍ ሰብዓዊና ለጋሽ ማህበረሰቦች ላይ ከፍተኛ ማጭበርበር ፈፅመዋል።
እንደ አንድ አካል በመሆን ህወሓት/ኢህአዴግ/ የውስጥ ድጋፍም ሆነ አለማቀፋዊ ዕርዳታን ለማግኘት ግንባር መስርቷል። እ.ኤ.አ ከ 1991 ጀምሮ በትግራይ የበላይነት የተያዘው ማዕከላዊ መንግስት ዲሞክራሲን በዘዴ በመናድ የኢትዮጵያን ሃብት ወደ ትግራይ እንዲዘዋወር አድርጓል። በተጨማሪም ህወሓት/ኢህአዴግ ትግራይ የራስን ዕድል በራስ የመወሰን መርህን መሰረት በማድረግ ከኢትዮጵያ የመገንጠል “ያለ ቅድመ ሁኔታ መብት” የሚሰጥ ህገ መንግስት ፈጥሯል።
“ታላቋን ትግራይን” ለማሳደግ በሚል ህወሓት የትግራይን ዳር ድንበር አስፍቶ የራሱን ክልላዊ ቀይ ባህር ለማግኘት መሞከሩን ቀጥሏል። በቅርቡ ትግራይ የአሰብ ወደብን እንድታገኝ የተባበሩት መንግስታት ድርጅትን እየጠየቀ ነበር። እነዚህን “የታላቋ ትግራይ ሪፐብሊክ” ውስጥ የተቀመጡትን ዓላማዎች ህወሓት እውን ማድረግ ይችል እንደሆነ ወይም እንዳልሆነ መታየት ያለበት ጉዳይ ነው።
በአጠቃላይ፣ኢትዮጵያውያን የህወሓትን ጨቋኝ መንግስት ለ27 አመታት፡ ትዕግሥት በሌለው ሁኔታ ታግሰዋል። በእነዚህ አመታት ሁሉ ህወሓት የአመራር ቡድኑን አበለፀገ። ግልጽ የሆነ ሙስና እና የጎሳ አድልዎም አሳይቷል።
ስለዚህ ህወሓት ትግራይን ለመገንጠል ሞከረም አልሞከረም፣ የኢትዮጵያ የቅርብ ጊዜ ታሪክ ለአሜሪካ እና ኔቶ አጋሮቿ በአለም አቀፍ ደረጃ የጂኦፖለቲካዊ እና ኢኮኖሚያዊ ጥቅሞቻቸውን ለማስጠበቅ በውክልና ጦርነት ለሚገፋፉት የሚከተሉትን ልዩ ጥያቄዎች መጠየቅ እፈልጋለሁ፡ ህጋዊው ድጋፍ ምንድን ነው? ሕገ መንግሥታዊ የመገንጠል መብት አስፈላጊነትስ? የአሜሪካ እና የኔቶ አጋሮቹ በማታለል ላይ የተመሰረተ የመገንጠል መብትን ማክበር አለባቸውን? በህወሀት ስር የተደራጁ አናሳ-ህዝብ እና ብሄረሰቦችን ለመጨቆን የራስን እድል በራስ የመወሰን ፅንሰ ሀሳብ ሲጠቀሙ በአሜሪካ እና በኔቶ አጋሮቹ ቁጥጥር የተዳከመው የተመድ ጣልቃ መግባት ያለበት ምን ግዴታ ነው?
እውነቱ ይነገር። አሜሪካ እና ኔቶ አጋሮቿ የኢትዮጵያን ሉዓላዊ ግዛት በተመለከተ እነዚህን እና ሌሎች ወሳኝ ጥያቄዎችን ችላ ማለትን መርጠዋል። የእነሱ ዋናና የነደደ ስጋታቸው፡ ወያኔን “በፀረ ሽብር ጦርነት” ታዋቂ አጋር አድርጎ የማቆየት ጥቅማቸው ብቻ ነበር። አሁንም እንዳለአለ፤ የኢትዮጵያ የውስጥ “ዴሞክራሲ” ሕጋዊነትም ያን ያህል የሚያሳሰባቸው ጉዳይ አይደለም። አሜሪካ እና ኔቶ አጋሮቿ ወያኔን በጭፍን በመርዳት በኢትዮጵያ ውስጥ በፀረ-አሜሪካዊ እሳታማ ስሜት የበለፀገ ብዙሃን ሕዝብ መፍጠር ትችላለች። የትግራይ መገንጠል የበለጠ ቁጣን የሚቀሰቅስ እና በስተመጨረሻም በአሜሪካ ጥቅም ላይ ለሚሰነዘረው ሽብር የበለጠ አቅም የሚፈጥር ይሆል። አለም ከዚህ በኋላ የወያኔን ድብቅ አጀንዳ ችላ ማለት አይችልም።
