ፌደራሊዝም እነርሱ ሲሉን እኛ ፌደራሊስም ስንል እና የአፓርታይድ ስርአት – መንግስቱ ሙሴ

የዛሬ 69 አመት ህወሓት እና ኦነግ ከመፈጠራቸው 17 አመታት ቀደም ብሎ የደቡብ አፍሪካ የትቂት ነጮች አፓርታይድ መንግስት ለደቡብ አፍሪካ እና ለደቡብ ምእራብ አፍሪካ ሕዝቦች የራሳቸው ፌደራሊዝም ሰጥተው ነበር። የአፓርታይድ ነጮች የመሰረቱት ፌደራላዊነት ዛሬ በኢትዮጵያ ውስጥ እንዳለው አይነት የሚመሳሰል ፌደራላዊነት ነበር። የአፓርታይድ ነጮች 10 Ethno-linguistic (የዘር እና ቋንቋ) ተመሳሳይነት ለአላቸው የደቡብ አፍሪካ ጎሳወች Bantu homeland በሚል የራሳቸው የሆነ የዘር ክልሎች መስርተው ሰጧቸው። እነዚህ የባንቱስታን ክልሎች በተለያየ አመት የተከለሉ ሲሆን ትራንስካይ (Transkei) 1976, Bophuthatswana 1977, Venda 1979, Ciskei 1981 እና ሌሎች ስድስቱን ጨምሮ  Gazankulu, KwaZulu, Lebowa, KwaNdebele, KaNgwane እና Qwaqwa ን በተመሳሳይ አመት ከልለው ለጥቁሮች ከሰጡ በኋላ ባንቱስታ የጥቁር አፍሪካውያን ሆምላንድ በሚል የዘረኛ ስርአታቸውን አጠናክረው ነበር።

ህወሓት/ኢሕአዴግ በ 1987 አም ባጸደቁት ህገመንግስት የደቡብ አፍሪካ ነጮች በደቡብ አፍሪካ ጥቁሮችን የፖለቲካ፣ የኢኮኖሚ እና ማህበራዊ ጉዳይ ተሳትፎ ለማሳነስ እና ለትቂት ነጮች የተመቸ የማያስቸግር የስልጣን የበላይነታቸውን ማስቀጠል የሚያስችል በ 1950 እ ኤ አ ያደረጉት ህገመንግስት የባንቱስታን ወይንም Ethnic homeland ለአስር ጎሳወች የየራሳቸው ሆምላንድ ፈጥረው ሰጡ። ይህ የጎሳ ክልል በአለማቀፍ ማህበረሰብ የተወገዘ እና ፍጹም ዘረኛ የሆነ ስርአት ተብሎ የአፓርታይድ ነጮች እስከወደቁበት ተወግዟል። በሀገራችን በተለያዩ ጦርነቶች የተዳከመች ሀገራችንን ድል አድርገን ስልጣን ያዝን የያዙት የዘር ድርጅቶች አንዱ ሀገር ከፋፋይ እና ለእራሱ ከአልኋ ምላሽ በሚል ስሌት አስፋፊ ሌላው ከሀገር ገንጣይ በመሆን ድርሻ ድርሻቸውን ከወሰዱ በኋላ ቀሪዋን ኢትዮጵያ ልክ እንደአፓርታይድ ደቡብ አፍሪካ የባንቱስታን ክልል ግዛቶች የተመሳሰለ Ethnic homeland መሰረቱ። ከጥንት ሲዋረድ የመጣውን የአገዛዝ ድንበር አንዴ ጠቅላይ ግዛት፣ ሌላ ግዜ ክፍለሀገር ይባል የነበሩትን አፍርሰው ቋንቋን እና ዘርን የተንተራሱ ዘጠኝ ክልሎች አድርገው ሰሯቸው። ልክ እደደቡብ አፍሪካ የጎሳ ባንቱ ግዛቶች ሁሉ ኢትዮጵያም ውስጥ ምልአተ ሕዝቡ ያልተሳተፈበት አግላይ የሆነ የፖለቲካ ፕሮግራም በማጽደቅ ሕገመንግስት አጸደቅን ብለው በ 8ኛው አንቀጽ የኢትዮጵያን ሉአላዊ ሀገርነት ሰርዞ ብሄር፣ ብሄረሰስቦች፣ እና ሕዝቦች ሏላዊ ናቸው የሚል ህግ ደነገጉ። ዘጠኙ የጎሳ ክልሎች ልክ እንደ ደቡብ አፍሪካ የባንቱ ክልሎች መስፈርታቸው ቋንቋ ሆነ። እነዚህን የቋንቋ ግዛቶችን ከፈጠሩ በኋላም እስከመለየት የሚያበቃ መብትም አንቀጽ 39 ብለው ጨመሩላቸው።

የደቡብ አፍሪካ ነጮች ነጻ ግዛት ለጥቁሮች ሰጠን በሚል የራሳቸው ስልጣን አላቸው በሚባሉ ስድስት የባንቱ ግዛቶች 1/3 ኛው የደቡብ አፍሪካ ጥቁር ተገዥወች እንዲኖሩበት ተደረገ። የውጭ ፖሊሲ፣ የወታደራዊ እና ደህንነት አለማቀፍ ግንኙነት እና አለማቀፍ ንግድ በትቂት ነጮች ስር ሆኖ የአፓርታይድ ነጮች በዘር እና ቋንቋ ከፋፍለው መላ የደቡብ አፍሪካን ግዛት በእነርሱ ቁጥጥር በማድረግ ከአንድ ክፍለ ዘመን በላይ ገዙ።

ኢሓዴጎች የሚሉት ፌደራሊዝም

በአይነቱ ልዩ የሆነ በየትኛውም አለም ያልተሞከረ ከላይ ካሳየሁት የደቡብ አፍሪካ አፓርታይድ መንግስት ውጭ በነጻ ሕዝቦችም ሆነ በነጻ ሀገራት ያልታየ ፌደራሊም የህወሓት/ኦነግ/ኢሕአዴግ ፌደራሊዝም ተብሎ ለኢትዮጵያ ስርአትነት ተደነገገ። ይህን ፌደራሊዝም ልዩ የሚያደርገው

The Constitution provides sovereign power to all nationals and people of Ethiopia.

The sovereignty can be determined by selecting representative as per Constitutional laws and by actively participating in the democratic process.

ይህ ማለት ህገመንግስቱ በኢትዮጵያ ውስጥ እራሳቸውን የቻሉ ሉአላዊ ሀገራት እና ሕዝቦች እናዳሉ መደንገጉ ነው። በአንድ ሀገር ውስጥ የተለያየ ሏላዊነት ሊኖር ግን አይችልም። በዚህ ሀገመንግስት ኢትዮጵያ ልክ እንደአፍሪካ ወይንም እስያ ክፍለ ሀጉር የብዙ ሏላዊ ሀገራት ስም መሆኗ ነው። የእነርሱ ፌደራላዊነት ማለት እንደደቡብ አፍሪካ ባንቱስታን የነገድ ግዛቶች ማለት ነው። የደቡብ አፍሪካ 10 የባንቱ ግዛቶች ሉአላዊ ናቸው የሚል የአፓርታይድ ህግ ነበረው። ይህ ልዩ የሆነ ህገመንግስት ልክ እንደአፓርታይድ ደቡብ አፍሪካ የባንቱ ሆምላንድ ሁሉ በአንቀጽ 46 የክልል መንግስታት እና ድንበር የተወሰነው (የተከለለው) ቋንቋን መሰረት በማድረግ ነው ይላል። ልክ እንደ ባንቱ የደቡብ አፍሪካ ግዛቶች ሁሉ የአንቀጽ 46 ድንጋጌም በኢትዮጵያ የተከለሉት ግዛቶች ዘርን እና ቋንቋን መሰረት እንዳደረጉት ሁሉ ስማቸውም ኦሮሚያ፣ ትግራይ፣ አማራ፣ ሶማሌ ወዘተ በሚል ነው። ይህ ደግሞ ለምሳሌ በባንቱ የክልል አከላለል ስዋዙሉ የሚባለው ክልል የዙሉ ሕዝብ ክልል የተሰጠ ነው። ትራንካይ እና ሲስካይ የተባሉት የዘር ክልሎች ለ ዥሆሳ ለተባለ ዘር የተከለሉ ናቸው።

ህወሓት/ኢሕአዴግ እንደመከራከሪያ በኢትዮጵያ የተንሰራፋውን የዘር ከአፓርታይድ የሚመሳሰል ስርአት በሌሎች ሀገራትም አለ ለማለት የሕንድን፣ የካናዳን፣ የስዊዘርላንድን ያቀርባሉ። በመሰረቱ ይህ መከራከሪያቸውን ብዙ የሚያፈርሱ መሰረታዊ የሆኑ ነጥቦችን ለአንባቢ ለማሳየት እንዲህ እንየው። በአለም ላይ 195 ሉአላዊ ሀገራት እና 193ቱ የተባበሩት መንግስታት አባል ሲሆኑ ከነዚህ የአለም ሀገራት ውስጥ ፌደራል ነን የሚሉት 25 ናቸው። የኢትዮጵያው ባንቱስታን ክልሎች ፌደራል ተብለው ከተቆጠሩ 26 ሀገራት ማለት ፌደራላዊ ስርአት አላቸው ማለት ነው።

ሌሎች ዘርን እና ቋንቋን ያካለሉ ፌደራል ስርአት ዋና መሰረት ያደረጉ ሀገራት ናፓል፣ ፓኪስታን፣ ደቡብ ሱዳን፣ ዮጎዝላቪያ አይነቶች የመፍረስ እንጅ የመቀጠል እና ጥንካሬ የማሳየት የተረጋጋ ስርአት አይታይባቸውም ወይንም አልታየባቸውም አለያም ፈርሰዋል። ሕንድን እና ካናዳን እንደሞዴል የምትቆጥረዋ ዘረኛ የህወሓት መራሽ ኢሕአዴግ ሁለቱም በስልጣኔ እና በመረጋጋት የቀጠሉበትን አብይ ጉዳይ ለማሳየት እና ትምህርት ለመውሰድ ግን ፈቃዱም ሆነ ፍላጎቱ በሀገራችን ያሉ ጠባብ ብሄርተኞች ፈቃደኝነት አይታይም። ለምሳሌ ካናዳን አስመልክቶ ቋንቋን እና ዘርን ተኮር ፌደራል ስርአት ለመቀጠሉ ሁነኛ ጉዳይ ብዙሀኑ የካናዳ ሕዝብ ከእንግሊዝ በ16ኛው እና ከዚያ በኋላ የፈለሱ የአንግሎ ዝርያ ያላቸው እና እንግሊዝኛ ተናጋሪወች ስለሆኑ “የኩቤክ ፈረንሳይኛ ተናጋሪ ላቲኖች” የመለየትን ጥያቄ ከሁለት ግዜ በላይ አንስተው ከሁለት ግዜ በላይ ለሬፈረንደም በማቅረብ ሀሳባቸው በብዙሀን ተሸንፈው በአንድነት ለመቀጠል የተገደዱበት ሁኔታን አይተናል። ከካናዳ የምንማረው ልምድ የሚያሳየን Ethno-Federalism በተረጋጋች ካናዳ እድገት ባላት ሀገር እንኳን ምን ያህል የህብረተሰብ በሽታ መሆኑን እንጅ ጥሩ ምሳሌነቱን አይደለም። ደካማ፣ ወይንም ደሀ ካናዳ ብትሆን ኖሮ “ኩቤክ” የፈረንሳይኛ ተናጋሪ ክፍለሀገር እስካሁን እራሷን የቻለች ግዛት ልትሆን እንደምትችል ለማየት በቅርቡ የተደረጉ የሕዝበ ውሳኔወች ከባድ ጫና አሳድረው እንደነበር አሳይቷል። ያውም ያደጉት የአንግሎ ዝርያ ያላቸው ሀገራት አሜሪካንን እና እንግሊዝን ጨምሮ ምን ያህል በካናዳ አንድ ሆኖ መቀጠል ላይ እንደተረባረቡ የቅርብ ግዜ ትውስታ ነው። ካናዳ የታየው በእኛዋ ደሀ ሀገር ቢሆን ኩቤክ ከኢትዮጵያ ልክ እንደኤርትራ ከሄደች ሰነባብታ ነበር።

የሕንድ ተመክሮም እንዲሁ ከካናዳ የተለየ አይደለም። ይኸውም አንድ ትልቅ ጎሳ “ሒንዱ” ሀገሪቱን ሰብስቦ በመያዙ ቀሪወች ትንንሾቹ ምርጫ ኖራቸውም አልኖረ ስርአቱ የሰጣቸውን የተሻለ ምርጫ ይዘው ባይቀጥሉ እና ሁሉም ደካማ ጎሳወች ቢሆኑ ኖሮ የህንድ እንደሀገር መቀጠል የሚታሰብ አልነበረም። ይህም ሆኖ ሕንድ ጥሩ ምሳሌ ልትሆን ለኢትዮጵያ የዘር ፖለቲካ አትችልም። ሕንድ ነጻነቷን ባገኘች በ 1947 እ ኤ አ ማግስት ፓኪስታን እና ባንግላዴሽ የተባሉ የእስልምና ተከታይ ብዙሀን ያላቸው ግዛቶች ተገንጥለው እራሳቸውን የቻሉ ሀገራት እንደሆኑት ሁሉ።፡ለአለፈው ግማሽ ምዕተ አመት የካሽሚር እንቅስቃሴ አንዴ ሲግል፣ ሌላ ግዜ ሲበርድ የቀጠለ እንጅ ሕንድ የተረጋጋ እና ፍጹም ሰላም የሰፈነባት ሀገር ሆና አልቀጠለችም።

የካሽሚር የመገንጠል ጥያቄ እና ትግል ይዋል ይደር እንጅ ቀጣይ እና ንዑስ ክፍለሀጉሩን በቀጣይ ለጦርነት የሚያዘጋጅ እንደሆነ ግልጽ ነው። በሰሜን ምስራቅ ከ ሲንጃግ እና በምስራቅ ከቲቤት ጋር የምትዋሰነው ካሽሚር ጠቅላላ ሪጂኑን የሰላም እጦት ቀጠና እንዳደረገችው በየግዜው የሚወጡ ዜናወች ያስረዳሉ። በዘመናዊ አለም የዘር ፌደራሊዝም ይሰራል እያሉ የሀገራችን ዘረኞች የሚፎክሩበት በመሰረቱ የእኛ ፌደራላዊነት ከላይ እንዳሳየሁት የባንቱስታን አይነት ለብሄር በሄረሰብ እና ሕዝቦች ስለሚላቸው ሏላዊነት ሰጥቶ ለሽህ አመታት የዘለቀውን ኢትዮጵያዊ ብሄርተኝነት ያፈረሰ ብሎም አንዱ ከሌላው እንዳይገኛኝ ሆኖ የተቀረጸ ስርአት ነው።

ለምሳሌ የሕንድም ሆነ የካናዳ ፌደራል አሰራር ዴሞክራሲን መሰረት በማድረጉ ዜጎች የኩቤክ ክፍለሀገር ተወላጅም ሆነው ለካናዳ ሊመርጡ የሚችሉ እንጅ አንተ እንግሊዝኛ ተናጋሪ ወይንም ላቲን ፍራንኮ ስላልሆንህ መምረጥ አትችልም ወይንም መመረጥ አትችልም የሚል መብት የነፈገ አይደለም። ኢትዮጵያ ውስጥ የታየው እና አሁን በስራ ላይ ያለው ለሚሊዮን አማርኛ ተናጋሪ ወይንም አማሮች በደቡብ እና በኦሮሚያ ለሚኖሩ ወይንም እዚያው ተወልደው ላደጉ ሳይቀር ድምጽ የነፈገ ስርአት ነው። ለምሳሌ ሀረር ከተማ ውስጥ ብዙሀን አማርኛ ተናጋሪ እንደመሆኑ እና በይበልጥም አማሮች እና ጉራጌወች ብዙሀን መሆናቸው ግልጽ ሆኖ እያለ ማንነታቸውን እንዲለውጡ አለያም ድምጽ አልባ እንዲሆኑ የተደረገ እና በየትኛውም የከተማዋ መንግስት ተሳታፊ እንዳይሆኑ የተገፉበትን ድምጻቸው የታፈነበት ሀገር ነው  ፌደራል ብለው የሚያሾፉብን።፡የኢትዮጵያ ስርአት ወይንም ፌደራል አስተዳደር ተብየው ዴሞክራሲ የሌለው በመሆኑ ከፌደራሊዝም ይልቅ ለአፓርታይድ ባንቱ ሆምላንድ እጅግ ቀራቢ ነው።

ፌደራሊዝም ስንል

ኢትዮጵያን ፌደራላዊ ማድረግ ችግር የለውም። ለመስማማት ሁሉም ሀሳብ ሊያቀርብ ይችላል ይገባልም። እንዴውም ለሦስት ሽህ አመታት የዘለቀው ንጉሳዊ ታሪካችን የሚያሳየኝ ነገስታቱ አንድ ንጉሥ ብቻ ሳይሆን ብዙ የአካባቢ ንጉሦች የነበሩባት እና ንጉሠ ነገስት የሚለው ስያሜ የዘመናዊ የፌደራል አውቶኖሚን የሚያሳይ የቆየ ስርአት እንደነበረን ያሳያል። ሆኖም ፌደራሊዝም ዴሞክራሲያዊ አስተሳሰብ እና አሰራርን የሚከተል ነው። ዴሞክራሲ ከሌለ ፌደራሊዝም ሊኖር አይችልም። በሀገራችን የተንሰራፋው የዘር ፖለቲከኞች የሚያሳዩን ባህርይ ግን በጭንቀት፣ ባለመረጋጋት እና ሰላም የለሽ የፈረሰች ሀገር ሆና እንድትቀጥል እና እነርሱ መገንጠልን ሳያውጁ ነጻ የሆኑባት የዘር ክልል የመፍጠር በመሆኑ ስለዴሞክራሲ አይጨነቁም። ይህን ስለዴሞክራሲ መኖር አለመኖር ጉዳያቸው አለመሆኑን ባሳለፍነው የህወሓት 27 አመታት አገዛዝ አይተናል። ትግሬ ገዛ ብላችሁ ነው የምትቃወሙን ይሉን የነበሩ ተራ የእኛ ብጤወች እንደነበሩ ማስታወሱ በቂ ነው። ዛሬ ኦሮሞ ስልጣን ላይ መቀመጡን እንጅ ስለዜጎች ሙሉ መብት መኖር ያለመኖር ወይንም ሀገሪቱ ዴሞክራሲያዊ የሆነ ሁለንተናዊ መዋቅር ይኑራት አይኑራት ጉዳያቸው ያልሆኑ ብዙ ሽሆች ዛሬ ኦሮሞ ስልጣን ስለያዘ ነው እንዲህ የምትሆኑት የሚሉ እንደተከሰቱ መገንዘብ በቂ ነው። እናም ዴሞክራሲ የሌለው ስርአት ፌደራሊዝምን ሊተገብር አይቻለውም እንላለን። ፌደራሊዝም ስንል ዴሞክራሲያዊ ሰፊ አስተዳደር ማለታችን ነው።

ይህን ስርአት የምንቃወም ዜጎች ስርአቱ አግላይ፣ ጨቋኝ፣ የሀገርን አንድነት አፍራሽ ብሎም ኢትዮጵያን አፍርሶ በሀገራችን የመጨረሻ መቃብር የቦልካን አይነት ትናንሽ ሀገራትን የመመስረት ሀሳብ እና ፍላጎታቸው ግልጽ እየሆነ መምጣቱን ስለአምናይ ነው። ፌደራሊዝም ስንል ዜጎች በየትኛውም ክልል ይኑሩ የመምረጥ እና የመመረጥ ሙሉ መንብት ይኑራቸው ማለታችን ነው። ፌደራሊዝም ስንል በየትኛውም ክልል የሚኖር ኢትዮጵያዊ መብቱ እኩል እንዲከበር ማለታችን ነው። ፌደራሊዝም ስንል የኔ የሚባል ክልል ሳይሆን የእኛ የጋራ ሀገር ብሎ ዜጋ በሙሉ ልብ አምኖ እና የመኖር መብቱም ያልተሸራረፈ ሆኖ፣ አንተ ከዚህ አይደለህም ውጣ የሚባልበት ሀገር መፍጠር ማለት አይደለም። እንደምሳሌ ለማንሳት የአሜሪካን የሁለቱ ፕሬዜዳንቶች የአባት እና ልጁ ቡሽ የትውልድ ሀገር ሜን የሚባለው በሰሜናዊ ምስራቅ አሜሪካ የምትገኝ ትንሽ ክፍለግዛት ስትሆን። የቡሾች የፖለቲካ፣ የማህበራዊ እና የሀብት እድላቸው የሰመረ ግን ቴክሳስ ወደተባለው የነዳጅ ዘይት ሀብት ወዳለበት ሄደው በመኖራቸው እና ሀብት እና ንብረት በማፍራታቸው ሆነ። ታላቁ ቡሽ ፕሬዜዳንት ከመሆኑ በፊት ቴክሳስን በኮንግረስማን እና በሴኔትነት በመመረጥ ያገለገለ ሲሆን። ልጅየው ቡሽ ባልተወለደበት ቴክሳስ ገዥ ሆኖ በመመረጥ አገልግሏል። እንደ ኢትዮጵያ ፖለቲካ ቢሆን ኖሮ ቴክሳስ በአሜሪካ የእርስ በእርስ ጦርነት ተቸናፊ ከሆኑት የደቡባዊ አሜሪካ የኮንፌደሬሽን ፈላጊ ተገንጣይ ግዛቶች አንዷ እና በያንኪ አሜሪካኖች እጅ ከባድ ቅጣት የደረሰባት ናት። ይህ ማለት አሸናፊው የእነቡሽ ቤተሰብ ወደተሸናፊው ተገንጣይ ክፍለሀገር ሄዶ ለስልጣን እና ሀብት መብቃት ባልቻለ ነበር። ዛሬ ኢትዮጵያ ቢሆን ኖሮ እንደቡሽ አይነቶቹ ነፍጠኛ/ትምክህተኛ ተብለው ሀገር ለማስተዳደር ሳይሆን ለመኖር የማይችሉበት ሁኔታ ይኖር እንደነበር የአርባ ጉጉ፣ ብሎም የቅርቡ የሲዳሞ እና የለገዳዲ ፍልሰት አስተምሮናል።

ፌደራሊዝም ለመጀመሪያ የተጀመረው በአሜሪካን ሲሆን አሜሪካኖቹ ከ1861-1865 ያጋጠማቸውን ከባድ የእርስ በእርስ መተላለቅ ተከትሎ የነበረውን ህገመንግስት በማስተካከል የፈጠሩት የሁለት መንግስት ስርአት ነው። ትንሹ መንግስት አካባቢ ነዋሪወች የሚመረጥ አስተዳደር ሲሆን፣ የፌደራሉ መንግስት በሁሉም ስቴቶች የሚመረጥ በማድረግ እና የአካባቢው መንግስት ነጻነቱን እና መብቱን አውቆ በፌደራሉ ስር እና በፌደራሉ ሕገመንግስት መሰረት የሚያስተዳድር ነው። በየስቴቱ የሚኖር ዜጎች ባሻው ሄዶ የመኖር፣ የመስራት፣ ሀብት የማፍራት፣ ብሎም የመመረጥ እና የመምረጥ መብታቸው የተከበረበት ስርአትም ነው። ዜጎች የሚዳኙት በአሜሪካዊነት እንጅ በየሚኖሩበት ክልል አይደለም። ለምን ወደዚህ ክልል መጣህ ብሎ የሚጠይቅ ወይም ለመጠየቅ መብት የተሰጠው ሀይል የለም።

አሜሪካ የመገንጠልን መጥፎ ገጠመኝ ስላየች በህገመንግቷ ቃሉ ከህግ ውጭ ነው። የሚያነሳ ካለ የሀገሪቱን ደህንነት የተፈታተነ በመሆኑ ጥያቄ ዴሞክራሲያዊ ሳይሆን የጠላት እና የሀገሪቱን ሕገመንግስት የሚጻረር ነው በሚል ለፍርድ ይቀርባል። የአሜሪካ ሕዝብ አንድ ሕዝብ ነው እንደዜግነት የአሜሪካ ሕዝቦች ግን አይደለም። ይህ የሚያሳየው አሜሪካን ውስጥ ያሉ ክፍለ ግዛቶች ምንም እንኳን በሀብት እና በስልጣኔ እጅግ የላቁ ቢሆንም ዜግነት አንድ እና አንድ ብቻ በመሆኑ እራሳቸውን አንድ ሕዝብ  አንድ ሀገር አድርገው ይቆጥራሉ።

ፌደራሊዝም ስንል ዘጠኝ ሀገራት ፈጥረን የተለያዩ ሕዝቦች የሚኖሩበት ማለት አይደለም። ፈደራሊዝም ለአስተዳደር እንዲመች፣ ዜጎችን በቅርብ የሚከታተል እና የሚታዘዝ መንግስት እንዲኖራቸው የሚያደርግ ስርአት ማለት ነው። የዜጎችን ኢትዮጵያዊነት የሚተካ ሊሆን ግን አይችልም። ኢትዮጵያ አንድ ሀገር አንድ ሕዝብ ናት። በውስጧ ግን እንደሚመች የአስተዳደር ክፍፍል ሊኖራት ይችላል። ለነዚያ የአስተዳደር ክልሎች እንደሕዝቡ ፍላጎት በጋራ ህገመንግስት ተንተርሶ ሊተዳደሩ ግድ ይላል። ለምሳሌ ቋንቋን በተመለከተ ከአንድ ቀበሌ ሌላው ቀበሌ የተለየ ቋንቋ ተናጋሪ ሊበዛ ይችላል። ትምህርትቤቶችም ተማሪወችን በአፍ መፍቻ ሊያስተምሩ ይገባል። ለምሳሌ እዚህ በምኖርበት የቴክሳስ ግዛት እና በዳላስ ከተማ ብቻ የተወሰኑ ትምህርትቤቶች መክሲኮ ቋንቋ ሲማሩ ሌላው የከተማ ክፍል በእንግሊዝኛ ይማራሉ። አንዳንድ ትምህርት ቤቶች ላቲኖች እና እንግሊዝኛ ተናጋሪወች እኩል በሆኑባቸው ስርአተ ትምህርቱ በሁለቱም ይሰጣል ይህ ማለት የግድ ክልል ይፍጠሩ የሚያስብል መንገድ የለውም ማለት ነው። ፌደራሊዝም ስንል ከመብት እና ግዴታ ጋር የተያያዘ እኩል ሁሉንም የሚያስተናግድ ስርአት ማለታችን ነው።

References

Bansal, P. (2018, August 29). Federalism in India – Analysis of the Indian Constitution. Retrieved from https://blog.ipleaders.in/federalism-in-india/

Legassick, M., & Wolpe, H. (2007). The Bantustans and capital accumulation in South Africa: Journal Review of African Political Economy, 3(7), 87-107.